นักกฎหมาย ไขข้อข้องใจรักษาการนายกฯ นำ ครม.ถวายสัตย์ได้ไหม?

1 กรกฎาคม 2568 จากการที่วันนี้ ศาลรัฐธรรมนูญรับคำร้อง สว.จากกรณีคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จ ฮุนเซน และมีคำสั่งให้ น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี หยุดปฏิบัติหน้าที่ โดยเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นก่อนที่จะมีการนำคณะรัฐมนตรีชุดใหม่ ที่ได้รับการการโปรดเกล้า เข้าเฝ้าถวายสัตย์ก่อนการปฏิบัติหน้าที่อย่างเป็นทางการ ในวันที่ 3 กรกฎาคมนี้

ทั้งนี้ ทางรัฐบาลก็ได้มีการคาดหมาย และเตรียมการไว้ก่อนมีคำวินิจัยตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ด้วยการให้รองนายกรัฐมนตรี ปฏิบัติหน้าที่รักษาการแทนนายกรัฐมนตรี คือ นายสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ แต่อย่างไรก็ตาม สิ่งที่เกิดขึ้น นับเป็นเหตุการณ์ที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในการเมืองไทย

 

กรณีดังกล่าว ดร.ณัฐวุฒิ วงศ์เนียม นักกฎหมายมหาชน ได้แสดงความคิดเห็น โดยระบุว่า มีคนถามว่า รักษาการนายกรัฐมนตรี นำคณะรัฐมนตรีใหม่เข้าถวายสัตย์ได้หรือไม่
 

คำตอบ-ได้ครับ ผู้รักษาการนายกรัฐมนตรีสามารถนำคณะรัฐมนตรีเข้าเฝ้าถวายสัตย์ก่อนเข้ารับตำแหน่งได้
 

เหตุผลทางกฎหมายและข้อเทียบจริง
 

ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 (มาตรา 171–172) เมื่อ “นายกรัฐมนตรี” ไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ รองนายกฯ ลำดับแรกจะทำหน้าที่รักษาการนายกฯ แทน ในกรณีการถวายสัตย์ ครม. ใหม่ก็ต้องให้ผู้รักษาการนำเข้าถวายสัตย์แทนได้ 

ในสถานการณ์ล่าสุด ตั้งแต่วันที่ 1 ก.ค. 2568 ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำสั่งให้ น.ส. แพทองธาร ชินวัตร หยุดปฏิบัติงานเป็นนายกฯ ชั่วคราว ส่งผลให้ นายสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ รองนายกฯ ดำรงตำแหน่งรักษาการฯ และ สามารถนำนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีชุดใหม่ถวายสัตย์ได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย

และตามาตรา 41 แห่ง พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.2534 หากมีรองนายกรัฐมนตรีหลายคน ให้คณะรัฐมนตรีเป็นผู้กำหนด ซึ่งคณะรัฐมนตรีเคยกำหนด รองนายกรัฐมนตรีผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีตามลำดับไว้แล้ว แต่เนื่องจาก นายภูมิธรรม เวชยชัย มีพระบรมราชโองการให้พ้นจากตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรีฯ และแต่งตั้งใหม่ เป็นรองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย

ซึ่งรอบใหม่นี้ยังไม่ได้ถวายสัตย์ จึงยังเข้ารับหน้าที่ไม่ได้ ถึงแม้จะเข้ารับหน้าที่ได้ภายหลังถวายสัตย์ฯ คำสั่งที่ตั้งไว้ก่อนหน้านี้ก็สิ้นผลไปแล้ว จากการที่ได้พ้นจากตำแหน่งไป ยังไม่มีการแต่งตั้งใหม่ ฉะนั้น ปัจจุบันผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีจึงได้แก่ลำดับถัดไป คือ นายสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ หลังจากนี้ นายสุริยะ ต้องทำหน้าที่ทุกอย่าง ตั้งแต่พารัฐมนตรีชุดใหม่ เข้าถวายสัตย์ปฏิญาณ และอื่นๆ 

อำนาจของผู้รักษาการนายกฯ มีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับนายกฯ ทุกประการ ได้แก่:

 • นำเรื่องเข้าสู่ที่ประชุม ครม.

 • เป็นประธานประชุม ครม.

 • ตัดสินใจเชิงนโยบาย

 • แต่งตั้งรัฐมนตรี

 • ยุบสภา (หากจำเป็น)

ดังนั้น การถวายสัตย์ของคณะรัฐมนตรีชุดใหม่ จึง อยู่ในอำนาจของผู้รักษาการฯ พร้อมกับการนำรัฐมนตรีชุดใหม่ถวายสัตย์ ถือเป็นกระบวนการปกติ ถูกต้องตามบทบัญญัติรัฐธรรมนูญ

ดร.ณัฏฐ์ กล่าวต่อว่า ปัญหาเรื่องยุบสภา มีคำถามกันกว้างขวางว่า ผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี ถือว่า มีอำนาจเต็มในการยุบสภาหรือไม่ เรื่องนี้ต้องดูรัฐธรรมนูญ มาตรา 103 วรรคหนึ่ง จะพบว่าเป็นดุลพินิจในการบริหารราชการแผ่นดิน ถือว่าเป็นอำนาจในฝ่ายบริหาร

โดยผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีสามารถใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญยุบสภาได้