ความสัมพันธ์ 125 ปี การเมือง-เศรษฐกิจ ไทย-รัสเซีย

ไทยกับรัสเซียมีความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการระหว่างกัน โดยยึดถือการเสด็จประพาสรัสเซียของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ระหว่างวันที่ 3-11 กรกฎาคม ปี 2440 แต่พอเกิดการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองในรัสเซีย ทำให้ไทยกับรัสเซียไม่มีการติดต่อทางการทูตตั้งแต่ปี 2460 ก่อนกลับมาสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตครั้งใหม่ในปี 2491 มีการแลกเปลี่ยนคณะทูตชุดแรก ในระดับอัครราชทูตวิสามัญผู้มีอำนาจเต็ม ต่อมาเมื่อสหภาพโซเวียตได้สลายตัวลงในปี 2534 สหพันธรัฐรัสเซียได้เป็นผู้สืบสิทธิ์ของสหภาพโซเวียตทั้งหมด จึงถือว่าความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับรัสเซียดำเนินต่อมาโดยไม่หยุดชะงัก 

ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจและการค้า ถือเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับรัสเซีย หลังกลับมาสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตครั้งใหม่ ได้มีการจัดตั้งสถาบันที่ปรึกษาด้านการพาณิชย์ขึ้นที่กรุงเทพฯ เมื่อปี 2492 และเหตุการณ์นี้ถูกจัดให้เป็นเครื่องหมายอย่างเป็นทางการของความสัมพันธ์ทางการค้าระดับทวิภาคี ที่อยู่บนพื้นฐานของสนธิสัญญาทวิภาคีระหว่างรัฐบาล การลงนามข้อตกลงการค้าทั่วไปเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2513 

สถิติของกระทรวงพาณิชย์ รัสเซียเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความสำคัญต่อประเทศไทยในการพัฒนาการค้า แต่น่าเสียดายที่การค้าไทยกับรัสเซียได้รับผลกระทบที่รุนแรงจากวิกฤตการเงินโลก โดยในปี 2551 ปริมาณการค้าทวิภาคีมีมูลค่า 3,820 ล้านดอลลาร์  ในปี 2552 มูลค่าการค้าลดลงไป 52.5% หรือ 2,100 ล้านดอลลาร์ ก่อนกลับมาขยายตัวเป็นบวกในปี 2563 ช่วง 10 เดือนแรก ที่ปริมาณการค้าทวิภาคีเพิ่มขึ้น 92.5% คิดเป็นมูลค่า 3,060 ล้านดอลลาร์

ในช่วงเดือนมกราคม-ตุลาคม รัสเซียนำเข้าสินค้าจากประเทศไทย มีมูลค่า 631 ล้านดอลลาร์ เพิ่มขึ้นเกือบ 88% ขณะที่สินค้าที่รัสเซียส่งออกมายังประเทศไทยส่วนใหญ่คือ เหล็ก และเหล็กกล้า มูลค่า 793,500,000 ดอลลาร์, น้ำมันดิบและไฮโดรคาบอนอื่น ๆ มูลค่า 635,200,000 ดอลลาร์, ปุ๋ย เครื่องจักรและอุปกรณ์มูลค่า 36,200,000 ดอลลาร์, เครื่องใช้ไฟฟ้ามูลค่า 25,200,000 ดอลลาร์, ผลไม้มูลค่า 21,200,000 ดอลลาร์ และเครื่องประดับ 18,400,000 ดอลลาร์ 

การลงทุนของไทยในรัสเซียยังน้อยมาก บริษัทของไทยที่เข้าไปลงทุนในรัสเซียขณะนี้ได้แก่ บริษัท warehouse ผู้ผลิตเครื่องสำอาง และบริษัท Charoen Pakhand Foods Public Co.td (CPF) ซึ่งเป็นโรงงานผลิตอาหารสัตว์และเลี้ยงสุกร ที่จะขยายขอบข่ายการลุงทุนครบวงจรในอนาคต 

ที่ผ่านมามีบริษัทไทยได้ให้ความสนใจเข้าไปลงทุนหลายแห่ง แต่ยังอยู่ในขั้นศึกษาและพิจารณาความเป็นไปได้ เช่น โครงการสร้างพื้นที่อุตสาหกรรมในกรุงมอสโคว์ การตั้งศูนย์ธุรกิจ ไทย-รัสเซีย ในทางกลับกัน มีนักลงทุนรัสเซียเข้ามาลงทุนในไทย 2 บริษัท คือ บริษัท Amek Industries Co.,Ltd. จัดจำหน่ายเฟอร์นิเจอร์ไม้ และบริษัท Formica-Phianite Co.,Ltd. โรงงานผลิตหินสีและอัญมณี รัสเซียยังพร้อมที่จะทำงานร่วมกัน ในโครงการร่วมทุนในการทำเหมืองแร่อุตสาหกรรมยานยนต์ นาโนเทคโนโลยีชีวภาพและการบริการ

เมื่อปี 2552 ไทยกับรัสเซียยังทำข้อตกลงให้เป็นรูปธรรม ในการพัฒนาความร่วมมือด้านการค้า, เศรษฐกิจ, พลังงาน, การบินอวกาศ, วิทยาศาสตร์, เทคโนโลยีการเกษตร,การศึกษา ,วัฒนธรรม และการท่องเที่ยว มีการพัฒนาความร่วมมือระหว่างธนาคาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งการติดต่อระหว่างรัสเซียและธนาคารแห่งประเทศไทย โดย Eximbank ได้ตัดสินใจที่จะเปิดสำนักงานตัวแทนในกรุงมอสโคว์ ได้ข้อสรุปและสัญญาอนุญาตให้เปิดวงเงินกับธนาคารรัสเซียหลายแห่งรวมถึงธนาคารขนาดใหญ่ เช่น  VTB ,Vnesheconombank

ไทยและรัสเซียยังตั้งเป้าเพิ่มมูลค่าการค้าระหว่างกัน 5 เท่า ในเวลา 5 ปี (เริ่มจากปี 2559) หลังจากเมื่อปี 2558 รัสเซียเป็นคู่ค้าอันดับที่ 31 ของไทย ถือเป็นคู่ค้าอันดับที่ 1 ในกลุ่มประเทศ CIS (The Commonwealth of Independent States) ข้อมูลเมื่อปี 2558 ระบุว่า การค้าไทยระหว่างไทย-รัสเซีย มีมูลค่า 2,400 ล้านดอลลาร์ โดยมูลค่าการส่งออกของไทยไปยังรัสเซียอยู่ที่ 700 ล้านดอลลาร์ แต่นำเข้าจากรัสเซียเป็นมูลค่า 1,600 ล้านดอลลาร์ โดยสินค้าส่งออกของไทย ได้แก่ รถยนต์-ชิ้นส่วนรถยนต์, อัญมณีและเครื่องประดับ, โพลิเมอร์, ผลไม้แปรรูป, ยางพารา, เครื่องจักรและอะไหล่ อุปกรณ์ไฟฟ้าและชิ้นส่วน, ปลากระป๋องและอาหารทะเล, เครื่องปรับอากาศ และข้าว

ส่วนสินค้าหลักที่ไทยนำเข้าจากรัสเซีย ได้แก่ น้ำมัน, ก๊าซธรรมชาติ, โลหะและชิ้นส่วนโลหะ, ปุ๋ย, เครื่องประดับอัญมณี, สินแร่, เศษเหล็ก, ผัก, อาหารทะเลสด และแช่แข็ง