สถานะของฮ่องกงจะเปลี่ยนหรือไม่ในอีก 25 ปี

เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม ปี 2540 อังกฤษได้ส่งคืนฮ่องกงกลับไปอยู่ในความดูแลของจีน ทำให้ถูกมองว่าเป็นจุดเริ่มต้นการทดลองทางการเมืองครั้งสำคัญ หลายคนวิตกว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับอดีตอาณานิคมและดินแดนทุนนิยมแห่งนี้ เมื่อต้องไปอยู่ภายใต้ระบอบคอมมิวนิสต์ ขณะที่ จีนสัญญาว่าจะดำรงเศรษฐกิจเสรีของฮ่องกงต่อไปอีก 50 ปี รวมทั้งการให้สิทธิพลเมืองและเสรีภาพภายใต้กรอบนโยบาย "หนึ่งประเทศ สองระบบ" ที่เสนอโดย "เติ้ง เสี่ยวผิง" ผู้นำสูงสุดในขณะนั้น แต่ในเรื่องความมั่นคงและต่างประเทศจะอยู่ภายใต้การกำหนดของจีน และตอนนี้ได้ผ่านมาครึ่งทางแล้วฮ่องกงเหลือเวลาอีก 25 ปี ในการเตรียมตัวเตรียมใจรับความเปลี่ยนแปลงที่รออยู่เบื้องหน้า 

การเมือง-เสรีภาพ 

คำถามที่สำคัญคือ ฮ่องกงจะรักษาความเป็นอิสระทางการเมืองและเสรีภาพไว้ได้นานแค่ไหนก่อนการส่งมอบ หลายคนเต็มไปด้วยความหวังว่าในที่สุดจีนจะมีความเป็นเสรีนิยมมากขึ้นและยอมให้ฮ่องกงเป็นประชาธิปไตยที่สมบูรณ์ โดยเฉพาะการประกาศใช้กฎหมายพื้นฐานแห่งฮ่องกง (Basic Law of Hong Kong) เมื่อปี 2541 เปรียบเสมือนรัฐธรรมนูญฉบับย่อภายใต้ข้อตกลงระหว่างอังกฤษกับจีน ที่กำหนดให้ฮ่องกงจะยังคงมีสิทธิในการปกครองตนเองต่อไปเป็นเวลา 50 ปี ให้มีการปฏิรูปการเลือกตั้งแบบก้าวหน้า เพื่อให้ผู้บริหารระดับสูงและสมาชิกสภานิติบัญญัติทุกคน ได้รับการเลือกตั้งโดยผ่านการลงคะแนนเสียงแบบสากล

กฎหมาย-การเลือกตั้ง 

ข้อตกลงเดิมได้ถูกทำลายลงในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทั้งจากการบังคับใช้กฎหมายความมั่นคงแห่งชาติฮ่องกง หรือชื่ออย่างเป็นทางการว่ากฎหมายสาธารณรัฐประชาชนจีนว่าด้วยการรักษาความมั่นคงแห่งชาติในเขตปกครองพิเศษฮ่องกง โดยคณะกรรมาธิการสามัญประจำสภาประชาชนแห่งชาติ (NPCSC) เป็นผู้ตรากฎหมายฉบับนี้แทนสภานิติบัญญัติฮ่องกง เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน ปี 2563 หลังเกิดการประท้วงใหญ่เรียกร้องประชาธิปไตยเมื่อปี 2562 ทั้งยังปฎิรูปการเลือกตั้งหัวหน้าคณะผู้บริหารเขตปกครองพิเศษ ที่เปิดทางให้เฉพาะ "ผู้รักชาติ" เท่านั้น ทำให้ความหวังที่จะเห็นฮ่องกงมีระบบการเมืองที่เป็นประชาธิปไตยมาขึ้นริบหรี่ลงเรื่อย ๆ และคาแรคเตอร์พื้นฐานของเมืองก็จะเปลี่ยนไป เมื่อจีนเข้าปกครองเต็มรูปแบบ 

นโยบายหนึ่งประเทศ-สองระบบ

ชาวฮ่องกงส่วนใหญ่คิดว่า นโยบายหนึ่งประเทศสองระบบได้สูญสลายไปนานแล้ว แม้ทางการจะบอกว่ากฎหมายความมั่นคงแห่งชาติกระทบต่อคนส่วนน้อย แต่ความเป็นจริงได้ถูกออกแบบมายับยั้งภาคประชาสังคม ที่ครั้งหนึ่งเคยมีชีวิตชีวาของฮ่องกงกลุ่มเคลื่อนไหวทางการเมืองและสหภาพต่าง ๆ ถูกยุบ การจุดเทียนประจำปีเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์สังหารหมู่ที่จัตุรัสเทียนอันเหมิน เมื่อปี 2532 และการเดินขบวนครบรอบ การส่งมอบฮ่องกงทุกวันที่ 1 กรกฏาคม ถูกสั่งห้าม ส่วนสื่อหนุนประชาธิปไตย รวมทั้ง Apple Daily and Stand News ปิดตัวไปเมื่อเดือนที่แล้ว ปิดฉากภาพลักษณ์อันสวยหรูจากที่เคยได้ชื่อว่าเป็นดินแดนที่ให้เสรีภาพด้านสื่อ โดยร่วงจากลงไปอยู่อันดับที่ 148 

สถานะศูนย์กลางทางการเงิน

สิ่งที่น่าเป็นห่วงคือสถานะของฮ่องกง ว่าจะยังคงไว้ซึ่งการเป็นศูนย์กลางทางการเงินสากลต่อไปได้หรือไม่ หรือจะเป็นแค่ของจีน โดยเมื่อปี 2540 ดินแดน "ไข่มุกตะวันออก" (pearl of the Orient) เคยพัฒนาแซงหน้าจีน โดยเป็นเมืองที่เชื่อมต่อระหว่างประเทศ แม้ตอนนี้ฮ่องกงจะยังคง "ประตูทางเข้าและออกจากจีนที่โดดเด่น" มีระบบกฎหมายและตลาดเงินที่ได้รับการยอมรับระดับสากล แต่หลายเมืองของจีนพัฒนารุดหน้ามากโดยเฉพาะเซี่ยงไฮ้ และเมื่อทางการปักกิ่งออกมาตรการเข้มข้น "โควิดเป็นศูนย์" ได้ส่งผลให้สำนักงานสาขาภูมิภาค ของบริษัทข้ามชาติในฮ่องกงลดลงเกือบ 10% จากปี 2561-2564 สวนทางกับบริษัทจีน ที่เข้าไปตั้งสำนักงานในฮ่องกงเพิ่มเกือบ 28%

ชาวฮ่องกงหรือชาวจีน 

หนึ่งในคำถามที่กดดันมากที่สุดก็คือ "ความหมายของการเป็นชาวฮ่องกง" ท่ามกลางจำนวนคนย้ายถิ่นฐานที่เพิ่มขึ้นในช่วงไม่กี่ปีมานี้ ส่วนใหญ่ย้ายไปตั้งรกรากในสหราชอาณาจักร ที่รับชาวฮ่องกงที่ถือวีซ่า "Hong Kong British National (Overseas)" หรือ BNO โดยนับตั้งแต่เปิดรับเมื่อเดือนมกราคม ปี 2564 จนถึงสิ้นเดือนมีนาคม มีคนยื่นสมัครแล้ว 123,000 คน ขณะที่ราว 70% ของประชากรฮ่องกง 5.4 ล้านคน สามารถยื่นขอวีซ่า BNO ที่ให้ผู้ถือสามารถอาศัยหรือทำงานในสหราชอาณาจักรได้