สวยเก๋นวัตกรรมผ้าโควา ย้อมสีธรรมชาติจากมูลวัวพิมพ์ลายด้วยสีใบไม้

3 กันยายน 2564 กลุ่มแปรรูปผ้าโควา ตั้งอยู่ที่หมู่ 14 บ้านทุ่งจังหัน อ.โนนสุวรรณ จังหวัดบุรีรัมย์ ได้มีการใช้ภูมิปัญญาคิดค้นการย้อมฝ้ายด้วยมูลวัว ล้างด้วยน้ำแร่ธรรมชาติ และยังคิดค้นวิธีพิมพ์ลายด้วยใบไม้ เช่น สบู่เลือด ใบสัก ใบเพกา หรือลิ้นฟ้า ซึ่งจะให้ลวดลายและสีธรรมชาติจากใบไม้ที่สวยงามแตกต่างกัน แล้วนำไปแปรรูป ตัดเย็บเป็นเสื้อผ้า ของใช้ ของฝาก ของที่ระลึก ที่มีโดดเด่นไม่เหมือนใคร อีกทั้งยังสามารถยกระดับเป็นสินค้าโอทอป ที่ได้รับความนิยมอีกด้วย

 นางบุปผา ศรีเสถียร ประธานกลุ่มแปรรูปผ้าโควา เปิดเผยว่า เมื่อหลายปีก่อนจังหวัดบุรีรัมย์ได้มีการจัดประกวดแฟชั่นผ้าไหม คนในหมู่บ้านเห็นว่ามีความสามมารถการตัดเย็บเสื้อผ้า เขาจึงส่งเข้าไปลองแข่งดู มีเวลาให้เพียง 3 วัน ผลการปรากฏว่าได้อันดับ 2 ของจังหวัด หลังจากนั้นในปี 2552 ได้เริ่มมีการตั้งกลุ่มขึ้น เริ่มชักชวนชาวบ้านร่วมกลุ่มทอผ้าลายแบบพื้นบ้านธรรมดา และเริ่มแปรรูปผลิตภัณฑ์ออกไปจำหน่ายตามงานต่าง ๆ กระแสตอบรับดีมาก เมื่อมีการออกแบบสินค้าตัวใหม่จำหน่ายได้ไม่นาน ก็จะมีสินค้ารูปแบบคล้ายๆกันวางจำหน่ายในร้านอื่น แต่คุณภาพของผ้าไม่เหมือนกัน และในช่วงนั้นผ้าต่าง ๆ มีเยอะมากจะคล้ายๆกันทุกที่ จึงเป็นจุดเปลี่ยน มีแรงผลักดันที่จะคิดค้นวิธีการใหม่ๆ ให้เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ของอำเภอโนนสุวรรณ ที่ต้องไม่ซ้ำกับที่อื่น และไม่ให้ที่อื่นทำเลียนแบบได้ จึงได้ทดลองหาวิธีย้อมผ้าจากวัตถุดิบธรรมชาติหลายอย่างหลายวิธี ด้วยในพื้นที่อำเภอโนนสุวรรณมีการเลี้ยงวัวนมอยู่แล้ว และได้ทดลองนำมูลวัวเป็นวัตถุดิบหลักในการย้อมฝ้า ผลที่ได้สีที่ได้จะเป็นสีเขียวขี้ม้าสวยงาม จึงตั้งชื่อว่า “ผ้าโควา” มาจาก มูลวัว + วารี คือน้ำแร่ธรรมชาติขึ้นชื่อของอำเภอโนนสุวรรณ และ “ผ้าโควา” กลายเป็นผ้าประจำอำเภอโนนสุวรรณ ทำชาวบ้านมีรายได้จากการทอผ้าได้เป็นอย่างดี

นางบุปผา กล่าวอีกว่า จากนั้นได้มีการต่อยอดจากผ้าโควา ให้มีสีสัน ลวดลายโดยเด่นที่ไม่เหมือนใครอีก ด้วยความคิดที่ว่า กลุ่มไม่สามารถทอผ้าลายต่าง ๆ เหมือนที่อื่นคงเป็นไปไม่ได้ และต้องหากิจกรรมให้นักท่องเที่ยวที่เดินทางเข้ามาในหมู่บ้านได้เรียนรู้ ปฏิบัติ และสามารถนำผลงานของตนเองกลับไปได้ จึงได้คิดค้นการพิมพ์ลายผ้าด้วยใบไม้ เช่น ใบสบู่เลือด ใบสัก ใบเพกา หรือลิ้นฟ้า ใบจากต้นปีบ ผลที่ออกมาเกินความคาดหมาย เป็นลายที่ไม่ซ้ำ และไม่เหมือนใคร ผลการตอบรับดีมาก ก่อนจะมีสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ได้ไปร่วมแสดงและจำหน่ายสินค้าตามสถานที่ต่าง ๆ จะมีลูกค้าและเข้าไปเยี่ยมชมเลือกซื้อต่อเนื่อง จนผลิตไม่ทัน

สำหรับขั้นตอนการทำ ขั้นตอนแรกก็เอามูลวัวไปต้มใส่ใบมะกรูดหรือสมุนไพรต่าง ๆ เพื่อดับกลิ่นก่อน หลังจากต้มเสร็จก็จะนำไปกรองเอากากออกให้เหลือแต่น้ำ แล้วค่อยนำไปย้อมผ้าซึ่งขั้นตอนการย้อม ก็คล้ายกับย้อมผ้าทั่วไป แต่มูลวัวจะให้สีเขียวธรรมชาติ จากนั้นหากอยากได้ลวดลายก็จะใช้ใบไม้วางบนผืนผ้าที่ย้อมจากมูลวัวแล้ว โดยใบไม้ก็แล้วแต่ว่าอยากได้ใบอะไรสีสันแบบไหนก็เลือกไปวางบนผืนผ้า แล้วม้วนให้แน่นก่อนนำไปนึ่งประมาณ 2 ชม. เพื่อให้ได้ลายใบไม้ตามที่ต้องการ การที่เลือกย้อมผ้าด้วยมูลวัว เพื่อลดการใช้สารเคมีและให้แตกต่างจากที่อื่น อีกทั้งยังเป็นการลดต้นทุนเพราะมูลวัวสามารถหาได้ในชุมชน ส่วนลายใบไม้ก็เก็บได้จากป่าใกล้บ้าน

โดย - สุรชัย พิรักษา