อินเดียได้หรือเสีย เมื่อมีประชากรมากที่สุดในโลกกลางปีนี้

กองทุนประชากรแห่งสหประชาชาติ (UNFPA) เผยแพร่รายงานสถานะประชากรโลกฉบับปี 2566 ในวันพุธ (19 เม.ย.) ที่ประเมินว่า อินเดียจะมีประชากรโลกมากที่สุดในโลกด้วยจำนวน 1.4286 พันล้านคน ตามด้วยจีน 1.4257 พันล้านคน และสหรัฐฯ อยู่ในอันดับ 3 ด้วยจำนวนประชากราว 340 ล้านคน 

รายงานฉบับนี้สะท้อนข้อมูลเท่าที่รวบรวมได้ถึงเดือน ก.พ. 2566 ผู้เชี่ยวชาญ คาดว่า อินเดียจะมีประชากรแซงหน้าจีนในเดือนนี้ แต่ไม่อาจระบุวันที่ชัดเจนได้ เพราะความไม่แน่นอนของข้อมูล อินเดียทำสำรวจสำมะโนประชากรครั้งสุดท้ายเมื่อปี 2554 และครั้งต่อไปที่เดิมจะจัดทำในปี 2564 ถูกเลื่อนออกไปเพราะโควิด-19

แม้อินเดียและจีนมีประชากรคิดเป็นสัดส่วนรวมกันมากกว่า 1 ใน 3 ของประชากรโลก หรือราว 8.045 พันล้านคน แต่การขยายตัวของประชากรชะลอลงอย่างต่อเนื่อง โดยในจีนชะลอตัวเร็วกว่า

เมื่อปีที่แล้ว จีนมีประชากรลดลงเป็นครั้งแรกในรอบ 60 ปี ซึ่งเป็นจุดเปลี่ยนของประวัติศาสตร์ ที่คาดว่า จะเป็นจุดเริ่มต้นของการหดตัวของประชากรในระยะยาว ที่จะส่งผลกระทบอย่างมากต่อเศรษฐกิจของจีนและโลก

ขณะที่ประชากรของอินเดียขยายตัวต่อปีโดยเฉลี่ยที่ 1.2% ตั้งแต่ปี 2554 เมื่อเทียบกับ 1.7% ในช่วง 10 ปีก่อนหน้านั้น

แม้อัตราการเกิดในอินเดียชะลอตัวลงในช่วงหลายปีนี้ แต่ประชากรวัยทำงานยังคงมีจำนวนสูงมากถึง 1.1 พันล้านคน หรือคิดเป็นสัดส่วน 75% ของประชากรทั้งประเทศ ซึ่งสูงกว่าประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่ ๆ ในโลก

แต่ด้วยประชากรและวัยแรงงานจำนวนมหาศาลจะช่วยให้อินเดียมีการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างยิ่งใหญ่แบบเดียวกับจีนหรือไม่ หรือจะเป็นความท้าทายที่สร้างความหายนะ 

อินเดียจำเป็นต้องสร้างงานให้เพียงพอรองรับประชากรหลายล้านคนที่จะเข้าสู่ตลาดแรงงานในแต่ละปี อินเดียจึงจำเป็นต้องดึงดูดการลงทุนจากทั่วโลก แต่โอกาสกำลังลดลง และหากอินเดียไม่เร่งปรับตัวอย่างรวดเร็ว ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจที่จะเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างอายุของประชากร อาจกลายเป็นฝันร้ายที่ทำให้อัตราว่างงานสูงตามไปด้วย

ข้อมูลประจำปีของทางการอินเดีย บ่งชี้ว่า อัตราการว่างงานในประเทศอยู่ที่ 4.1% ในช่วงปี 2564-2565 แต่ข้อมูลจากแหล่งอื่น ๆ บ่งชี้ว่า ตัวเลขการว่างงานอาจสูงกว่านี้ โดยอัตราการว่างงานในเดือนมี.ค. อยู่ที่ 7.8% และสูงเป็น 8.5% ในพื้นที่ตัวเมือง ซึ่งประชากรไม่ได้อยู่ในภาคการเกษตร

นอกจากนี้ผลการวิเคราะห์ของทางการประเมินว่า มีแรงงานราว 5 ล้านคน เข้าสู่ตลาดแรงงานในแต่ละปี และแผนกระตุ้นการผลิตในบางอุตสาหกรรมของภาครัฐ คาดว่า จะสามารถสร้างงานได้ 6 ล้านตำแหน่งใน 5 ปี ซึ่งจะไม่เพียงพอรองรับตลาดแรงงานที่เติบโตมากขึ้น

ขณะที่อัตราการว่างงานเป็นหนึ่งในความท้าทายใหญ่ที่สุดของเศรษฐกิจอินเดียมานาน 20 ปีแล้ว และยังไม่มีสัญญาณว่าจะดีขึ้น

ยิ่งกว่านั้นรายงานของธนาคารโลก ระบุว่า การเติบโตด้านการลงทุนในอินเดียลดลงเกือบครึ่งหนึ่งจากอัตราเฉลี่ยที่ 10.5% ในช่วงปี 2543-2553 เป็น 5.7% ในช่วงปี 2554-2564
โดยเป็นผลมาจากหลายปัจจัย ตั้งแต่ ความกังวลเกี่ยวกับซัพพลายด้านพลังงาน เครือข่ายถนนและทางรถไฟ และกฎเกณฑ์ของทางราชการต่อภาคธุรกิจ

นายกรัฐมนตรีนเรทรา โมดี ผลักดันนโยบาย “Make in India” เพื่อผลักดันให้อินเดียเป็นศูนย์กลางการผลิตของโลกและเป็นแม่เหล็กดึงดูดการลงทุนจากทั่วโลก แต่นักวิเคราะห์ มองว่า ยังไม่เห็นสัญญาณว่า อินเดียสามารถใช้ประโยน์จากประชากรวัยหนุ่มสาวให้เกิดการจ้างงานที่มีผลิตภาพ

อย่างไรก็ตามนักวิเคราะห์ ยังมองในแง่ดีว่า ขณะนี้หลายบริษัทกำลังย้ายฐานการประกอบธุรกิจและการลงทุนออกจากจีน อินเดียมีความได้เปรียบที่จะฉวยโอกาสสำคัญนี้มากกว่าเวียดนามและฟิลิปปินส์ ที่ถูกจับตามานานแล้วว่า จะคว้าส่วนแบ่งตลาดการผลิตจากจีน ขณะนี้เวียดนาม ซึ่งกลายเป็นศูนย์กลางการผลิตสำคัญในช่วงหลายปีนี้ กำลังประสบปัญหาประชากรสูงอายุเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว และอินเดียมีสัดส่วนประชากรวัย 15-64 ปี มากกว่าฟิลิปปินส์

นักวิเคราะห์ย้ำให้อินเดียเพิ่มโครงการอบรมฝึกงาน และขยายความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชนในการพัฒนาทักษะของแรงงาน ตลอดจนเพิ่มการลงทุนเพื่อให้เกิดการสร้างงานจำนวนมหาศาล มิฉะนั้นโอกาสที่จะได้ประโยชน์จากโครงสร้างประชากรวัยแรงงานจะกลายเป็นหายนะทางประชากรแทน