เบื้องหลังทำข่าว "กระทิง" เขาแผงม้า กับความงามของผืนป่า "ดงพญาไฟ"

4 โมงเย็นของทุกวัน ฝูงกระทิงจำนวนนับร้อยตัว จะออกมากินหญ้าในทุ่งโล่งกว้างภายในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาแผงม้า ต.วังน้ำเขียว อ.วังน้ำเขียว จ.นครราชสีมา แห่งนี้ และปัญหาไม่น่าจะเกิดขึ้นถ้าพวกมันหากินอยู่แต่ในป่า 

รั้วกระแสไฟฟ้าแรงสูง ไม่อาจทำหน้าเป็นเขตกั้นระหว่างคนกับสัตว์ป่าได้อย่างสมบูรณ์ ฝูงกระทิงป่า จึงเดินออกมาหากินในไร่ข้าวโพด ในช่วงที่กำลังเก็บเกี่ยว ซึ่งข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เหล่านี้ ถือเป็นอาหารโปรดสำหรับพวกมัน 

สภาพของยอดข้าวโพดที่ถูกกัดกินโดยกระทิงเมื่อคืนนี้ ใกล้กันคือรอยเท้าของพวกมัน ที่ยังมีให้เห็น นิวัตร บุญบัวคำ ชาวไร่ข้าวโพดจำนวน 30 ไร่ ในพื้นที่สปก 4-01 ที่อยู่ติดกับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาแผงม้า ตอนนี้ เสียหายจากการบุกรุกของกระทิงและช้างป่าไปแล้ว 2 ไร่ 

นิวัตรต้องมานอนเฝ้าไร่ ทุกคืน ตั้งแต่ 6 โมงเย็นไปจนถึงเช้า การจุดประทัดเป็นวิธีขับไล่ฝูงกระทิงที่เข้ามากินผลผลิตทางการเกษตร ที่เขาคิดว่า ได้ผลมากที่สุด แม้อาจไม่สามารถขับไล่กระทิง ไปได้ร้อยเปอร์เซน แต่อย่างน้อย จากกระทิงที่ลงมากันเป็นฝูง ก็เหลืออยู่ 2-3 ตัว ที่หลุดเข้าไปกินข้าวโพดในไร่ นิวัตร บอกว่า เมื่อปีที่แล้วพืชผลของเขาถูกกระทิงทั้งฝูงบุกกินจนเกือบหมดทั้ง 30 ไร่ 

ความเสียหายที่เกิดขึ้นกับเกษตรกรในพื้นที่ กลายเป็นความขัดแย้งระหว่างคน กับกระทิงเขาแผงม้า จนทำให้ชาวบ้านคนหนึ่งตัดสินใจยิงกระทิงตาย ซึ่งเป็นการกระทำที่ผิดกฎหมาย เนื่องจากระทิงเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง 

เพื่อไม่ให้เกิดเหตุซ้ำ เจ้าหน้าที่กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพืชจัดทีมร่วมกับหน่วยงานฝ่ายปกครอง และเจ้าหน้าที่ตำรวจ เปิดเวทีสาธารณะทำความเข้าใจกับชาวบ้าน 

ผู้ช่วยหัวหน้าอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ บอกกับชาวบ้านว่า หากพบกระทิงบุกรุกสวนไร่ ให้รีบแจ้งผู้ใหญ่บ้านโดยด่วน กระทิงเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง หากชาวบ้านใช้อารมณ์ในการแก้ไขปัญหาด้วยการยิงจนเสียชีวิตก็จะผิดกฎหมายมีโทษปรับ 40,000 บาทหรือจำคุก4ปี

เขาบอกด้วยว่าปัจจุบันภูมิประเทศรอบพื้นที่ป่าเขาแผงม้ามีสภาพเหมือนเกาะคือเป็นป่าที่ถูกรอบล้อมด้วยพื้นที่ทางการเกษตรและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน จึงไม่แปลกที่จะมีสัตว์ป่าออกมาหากินนอกพื้นที่

กรณีนี้ ชาวบ้านจากหลายหมู่ในตำบลคลองทรายให้ความสนใจเข้าร่วมเวทีจำนวนมาก ต่างซักถามแนวทางการแก้ปัญหาและตั้งคำถามว่ากระทิงชนชาวบ้านตายไปแล้วสองศพ แต่ไม่เคยเป็นข่าว จึงอยากได้รับความเป็นธรรมในเรื่องนี้ 

อดีตนายกองค์การบริหารส่วนตำบลวังน้ำเขียวลุกขึ้น กล่าวว่าอยากแนะนำให้กรมอุทยานแก้ปัญหาเฉพาะหน้าด้วยการติดรั้วไฟฟ้าในระยะ เพิ่มมากขึ้น อุดช่องโหว่ไม่ให้กระทิงออกมา 

แต่กับพืชผลของชาวบ้านที่เสียหายไปแล้ว เกษตรตำบลวังน้ำเขียวบอกว่า หลังจังหวัด ประกาศภัย ค่าชดเชยคงไม่ต่างจากชาวนาที่ประสบภัยน้ำท่วมคือ ได้ค่าชดเชย รายละ 1100 บาทต่อไร่ แต่ไม่เกิน 30 ไร่ แต่ปัญหาก็คือ พื้นที่บริเวณรอบเขาแผงม้า นอกจากจะมีทั้งเอกสารสิทธิ์และพื้นที่ สปก. แล้ว พื้นที่บางส่วนยังอยู่ในพื้นที่ โซน C หรือพื้นที่ทับซ้อนกับป่าอนุรักษ์ ซึ่งอาจทำให้การให้ค่าชดเชยนั้นต้องคำนึงถึงหลักเกณฑ์การถือครองเอกสารสิทธิ์ด้วย

ถ้าเป็นเช่นนั้นก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าพื้นที่ทำกินของชาวบ้านส่วนใหม่ เมื่อก่อนนี้เป็นป่ามาก่อน แล้วถ้าจะตอบคำถามว่าทำไมกระทิงถึงออกมาหากินนอกพื้นที่ป่า คำตอบคือ พื้นที่ป่าถูกเปลี่ยนเป็นพื้นที่เกษตรกรรม แล้วจะแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นตอนนี้กันอย่างไร

ย้อนไปเมื่อ ปี 2537 กระทิงในเขตป่าเขาแผงม้ามี 7-8 ตัวเท่านั้น ผ่านมา 23 ปี ปัจจุบันในป่าเขาแผงม้านั้น มีกระทิงราว  300 ตัว และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น กระทิงหนึ่งตัวใช้พื้นที่หากินไม่น้อยกว่า 30 ไร่ นั่นหมายความว่าต้องมีพื้นที่ถึง 9,000 ไร่ขณะที่ป่าเขาแผงม้ามีพื้นที่เพียง 5,000 ไร่ 

รองอธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช บอกว่า ในกลุ่มกระทิงจะมีกระทิงหนุ่มที่ถูกจ่าฝูงขับไล่ออกมา กลายเป็นกระทิงโทน และมากินนอกเขตป่า ทำลายพืชผลอาสินของชาวบ้าน กระทิงที่ออกมาอยู่นอกเขตพื้นที่ป่านี้ กำลังวางแผนผลักดันด้วยการใช้คนตอนไปอยู่ป่าเขาภูหลวง ซึ่งก็ต้องเตรียมสถานที่พื้นที่ให้พร้อม ที่จะเป็นแหล่งอาหาร โป่ง แร่ธาตุ แหล่งน้ำและทุ่งหญ้า

เพื่อสำรวจว่า ป่าเขาภูหลวง สมบูรณ์เหมาะเป็นที่อยู่กระทิงหรือไม่ ทีมข่าวชั่วโมงสืบสวนจึงเดินไปที่นั่น ซึ่งมีระยะทางห่างจากเขาแผงม้า ราว 10 กิโลเมตร กินพื้นที่ 140,000 ไร่ ใน ต.ระเริง อ.วังน้ำเขียว จ.นครราชสีมา 

กระทิงจะสามารถอยู่ให้ป่าได้หรือไม่ขึ้นอยู่กับ 3 ปัจจัย คือ มีทุ่งหญ้า มีแหล่งน้ำ และมีโป่งแร่ธาตุ เราเดินทางเข้าไปในป่าเขาภูหลวง ต่ออีก 4 กิโลเมตร 

พื้นที่กลางป่าทึบนี้ คือแปลง ปลูกป่า F 48 เนื้อที่ราว 50 ไร่มีลักษณะเป็นทุ่งหญ้า เจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาภูหลวงบอกว่า ตรงนี้อาจจะเป็นพื้นที่เป้าหมายหาก รองรับกระทิงเขาแผงม้าที่ถูกแบ่งย้ายมา 

ในอดีตป่าเขาแผงม้า และป่าเขาภูหลวง เป็นป่าผืนเดียวกัน ที่เรียกว่าดงดงพญาไฟ แต่ภายหลังจากที่ชาวบ้านต้องใช้พื้นที่ปลูกพืชไร่ ป่าจึงแบ่งออกเป็นสองผืน แต่เดิมพื้นที่ทั้งสองป่านี้มีกระทิงอาศัยอยู่เดิม มีสภาพป่าที่หลากหลาย ส่วนใหญ่เป็นป่าดิบแล้ง บางจุดเป็นป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ส่วนบนยอดเขามีหุบทุ่งหญ้าซึ่งถือว่าเป็นระบบนิเวศที่เหมาะแก่การอยู่อาศัยของสัตว์ป่า 

ปฏิเสธไม่ได้ว่าพื้นที่ป่าเขาแผงม้าทุกวันนี้ทีสภาพเป็นเกาะ คือป่าถูกรอบล้อมไปด้วยพื้นที่การเกษตรและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน ข้อมูลจากส่วนราชการยืนยันว่าพื้นที่การเกษตรส่วนใหญ่รอบเขาแผงม้าเป็นพื้นที่ ป่าสงวน ที่ผ่อนปรนให้ชาวบ้านมาทำมากิน และนั่นก็หมายความว่า กระทิงและสัตว์ป่าอื่นๆ อยู่มาก่อนการเข้าทำประโยชน์ของชาวบ้าน