"บทลงโทษการทุจริตเลือกตั้ง" จากใบเหลือง ส้ม แดง และดำ

18 พฤษภาคม 2566 พรรคก้าวไกล รวมถึงพรรคพันธมิตร ประกอบด้วย พรรคเพื่อไทย ไทยสร้างไทย ประชาชาติ เสรีรวมไทย เป็นธรรม ล่าสุด เพื่อไทรวมพลังและ พลังสังคมใหม่ เข้าร่วม พร้อมประกาศจัดตั้งรัฐบาล 313 เสียงเป็นที่ชัดเจนแล้ว หากไม่เกิดอุบัติทางการเมือง นายพิธา ลิ้มเจริญรัตน์ หัวหน้าพรรคก้าวไกลและแคนดิเดตนายกรัฐมนตรี เพียงคนเดียวของพรรค จะได้ดำรงตำแหน่งนายกฯ คนที่ 30 ของประเทศต่อไป

แต่ในด้านของกระบวนการเลือกตั้งที่ยังดำเนินการและส่งผลกระทบต่อการเมืองทุกพรรค คือ การตรวจสอบ เรื่องร้องเรียน ที่คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ระบุว่ามีอย่างน้อย 163 เรื่องเกี่ยวกับการซื้อสิทธิ์ขายเสียง หรือให้ทรัพย์สิน รวมไปถึงการใส่ร้าย ซึ่ง 2 เรื่องนี้มีการ้องเรียนมากที่สุดพอๆ กัน ยังไม่รวมเรื่องร้องยุบพรรคของบรรดานักร้องทั้งหลาย

ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 กำหนดให้คณะกรรมการการเลือกตั้งหรือกกต.เป็นองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ มีหน้าที่ในการจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ ว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2561 ได้ให้อำนาจแก่คณะกรรมการการเลือกตั้งในการลงโทษผู้สมัครรับเลือกตั้งหรือผู้ที่ทำให้การจัดการเลือกตั้งเกิดความไม่สุจริต ทั้งก่อนการประกาศผลการเลือกตั้งและภายหลังการประกาศผลการเลือกตั้ง ซึ่งจำแนกประเภทของอำนาจที่กกต.สามารถดำเนินการได้ ดังนี้

     1. “ใบส้ม” หมายถึง คำสั่งของคณะกรรมการเลือกตั้ง (กกต.) ที่ให้ “ระงับสิทธิสมัครรับเลือกตั้งของผู้สมัครคนนั้นเป็นการชั่วคราวระยะเวลาไม่เกิน 1 ปี”ซึ่งอาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้ง พ.ศ. 2561 มาตรา 132

     2. “ใบเหลือง” หมายถึง คำสั่งของคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ที่มีอำนาจสั่ง “ยกเลิกการเลือกตั้งและสั่งให้มีการเลือกตั้งใหม่ได้” ซึ่งเกิดขึ้นได้ 2 กรณี คือ

     (1) ก่อนการประกาศผลเลือกตั้ง และ

     (2) เมื่อประกาศผลการเลือกตั้งแล้ว

      3. “ใบแดง” หมายถึง กรณีเมื่อคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) เสนอต่อศาลให้สั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้งผู้สมัคร หรือผู้ใดเพราะเหตุว่าเข้าไปมีส่วนกับการกระทำความผิดตามกฎหมายเลือกตั้งเป็นเวลา 10 ปี และหากศาลสั่งให้ “เพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง” ของผู้นั้นทำให้ต้องมีการเลือกตั้งใหม่ และผู้นั้นต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายสำหรับการเลือกตั้งด้วย

      4. “ใบดำ” หมายถึง กกต.ยื่นคำร้องต่อศาลฎีกาพิจารณา ผู้ใดที่ถูกตัดสิทธิ์ไม่สามารถสมัครรับเลือกตั้งตลอดชีวิต