รายงานพิเศษ : รู้จัก "จอห์น ลี" ผู้คุมฮ่องกงคนใหม่

ฮ่องกงได้หัวหน้าคณะผู้บริหารเขตปกครองพิเศษคนใหม่ ชื่อ จอห์น ลี หรือ ลี กา-ชิว (John Lee Ka-chiu) อดีตตำรวจวัย 64 ปี ที่ก้าวสู่ตำแหน่งนี้แบบไร้คู่แข่ง เพราะเป็นผู้สมัครเพียงคนเดียว และแม้จะผ่านการกระบวนการเลือกตั้งแบบปิด โดยได้คะแนนเสียง 99% จากคณะผู้เลือกตั้งที่รัฐบาลจีนตั้งขึ้น 1,461 เสียง ไม่ได้หมายความว่าเขาจะครองใจชาวฮ่องกง 7.4 ล้านคนด้วย โดยผลการสำรวจความนิยมเมื่อไม่นานมานี้ พบว่าเขาได้คะแนนเพียง 34.8% เท่านั้น 

อันที่จริง ลีจะได้รับความนิยมจากชาวฮ่องกงหรือไม่ก็ไม่มีผล เพราะชาวฮ่องกงไม่ได้เป็นผู้เลือกผู้นำของตัวเอง ส่วนคณะผู้เลือกตั้งก็ล้วนแต่เป็นผู้ภักดีต่อรัฐบาลจีน จนถูกขนานนามว่าเป็น "สภาตรายาง" และหัวหน้าคณะผู้บริหารเขตปกครองพิเศษก็เป็นเพียง "หุ่นเชิด" เท่านั้น 

ที่ผ่านมาผู้ที่ก้าวเข้าสู่ตำแหน่งนี้มักมีความสัมพันธ์กับกลุ่มธุรกิจหรือมีประสบการณ์ทางภาครัฐ แต่ ลีมาสายความมั่นคง คร่ำหวอดในการบังคับใช้กฎหมายโดยตรง เพราะรับราชการตำรวจตั้งแต่อายุเพียง 20 ปี เมื่อปี 1977 และงานหลักคือการจัดการปัญหาอาชญากรรมในฮ่องกง และแม้จะลีจะเป็นพลเมืองฮ่องกงและมีสิทธิพลเมืองอังกฤษ แต่หลังจากได้รับแต่งตั้งให้เป็นรองผู้บัญชาการสำนักงานความมั่นคงในปี 2012 ภายใต้การบริหารของแคร์รี หล่ำ เขาได้ตัดสินใจละทิ้งสิทธิ์ในการเป็นพลเมืองอังกฤษ 

ต่อมา เมื่อได้รับเลื่อนขั้นเป็นรัฐมนตรีกระทรวงความมั่นคง เขาก็มีบทบาทสำคัญในการผลักดันร่างกฎหมายส่งผู้ร้ายข้ามแดนในปี 2019 กลายเป็นชนวนให้เกิดความวุ่นวายทางสังคมและการเมืองที่เลวร้ายที่สุดในรอบหลายสิบปีของฮ่องกง และแม้ประชาชนจำนวนมากจะออกมาประท้วงต่อต้าน แต่ลีก็ยังเดินหน้าสนับสนุนร่างกฎหมายนี้ต่อไป

ส่วนการจัดการกับผู้ประท้วง ผู้ใต้บังคับบัญชาของลีถูกตำหนิอย่างรุนแรงที่ใช้แก๊สน้ำตา, ปืนฉีดน้ำแรงดันสูง กระสุนยาง และบางครั้งก็ใช้กระสุนจริงในการตอบโต้ผู้ประท้วง แต่ลีกลับตอบโต้ด้วยการปกป้องการใช้กำลังของตำรวจ และเรียกผู้ประท้วงที่ปะทะกับตำรวจว่า "พวกก่อการร้าย" และ "กลุ่มสุดโต่ง"

เชื่อว่า ลี วัย 64 ปี คือคนที่รัฐบาลจีนสามารถเชื่อใจได้ในตอนนี้ เพราะนอกจากจะแสดงความภักดีอย่างชัดเจนแล้ว ยังสนับสนุนกฎหมายความมั่นคงแห่งชาติด้วยว่า จะช่วยให้ฮ่องกง "ฟื้นฟูเสถียรภาพจากความวุ่นวายต่าง ๆ" และเขาจะกำจัด "แนวคิดที่สนับสนุนฮ่องกงเป็นเอกราช ความรุนแรงและความสุดโต่งต่อไป"

กฎหมายความมั่งคงของฮ่องกงนี้ อยู่ในกฎหมายพื้นฐานที่ถือเป็นรัฐธรรมนูญฉบับย่อ โดยเฉพาะมาตรา 23 ที่ห้าม "การกระทำใด ๆ ที่เป็นการทรยศ การแยกตัว การปลุกปั่นต่อต้าน และการโค่นล้มรัฐบาลจีน" ซึ่งลีประกาศชัดเจนว่าเรื่องความมั่นคงเป็นงานสำคัญลำดับแรกของเขา รวมถึงการออกกฎหมายใหม่เพื่อรับมือ "ข่าวปลอม" และปัญหาความมั่นคงของชาติ 

ลียังได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานคณะกรรมการอีกชุดหนึ่ง ที่มีอำนาจในการตัดสินใจว่าใครคือ "ผู้รักชาติ" ที่มีสิทธิ์ที่ลงเลือกตั้งในฮ่องกง ขณะที่นักวิจารณ์มองว่าฮ่องกงกำลังจะกลายเป็น "รัฐตำรวจ" ที่ประชาชนอาจจะ "ถูกทำให้เป็นอาชญากรจากการแสดงออก หรือแสดงความคิดเห็นของพวกเขา"