จิตแพทย์ห่วงข่าวฆ่าตัวตาย ตอกย้ำพฤติกรรมเลียนแบบ

17 พฤศจิกายน 2564 นายแพทย์ยงยุทธ วงศ์ภิรมย์ศานติ์  ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสุขภาพจิต ในคณะกรรมการกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ เปิดเผยข้อมูลการฆ่าตัวตายของกรมสุขภาพจิตเมื่อปี 2563 พบใน อัตรา 7.37 ต่อแสนประชากรต่อปี เมื่อเทียบกับปีที่ผ่านมามีแนวโน้มเพื่อขึ้นสูงขึ้น และพบว่าวัยรุ่นอายุ 10-19 ปี ฆ่าตัวตายมากกว่า 5 ต่อแสนประชากรต่อปี หากนับรวมคนหนุ่มสาวในอายุ 10-24 ปี มีอัตราการฆ่าตัวตายมากกว่า 3 ต่อแสนประชากร แต่ก็น่าเป็นห่วงเนื่องจากเป็นการสูญเสียก่อนวัยอันควร  

สำหรับสถิติทั่วโลกการฆาตกรรมในครอบครัวเป็น 1 ใน 2 ของการฆาตกรรมหมู่จึงนับว่ามีความรุนแรง สาเหตุหลักของการฆ่าตัวตายและฆ่าคนในครอบครัว คิดว่าจะเป็นการหนีความทุกข์ไปด้วยกัน ปัญหาสัมพันธภาพเมื่อจบชีวิตคู่ครองแล้วก็ฆ่าตัวตายเพราะรู้สึกผิดหรือคิดจะหนีความผิด   เนื่องจากการฆาตกรรมในครอบครัว พบว่า ผู้กระทำผิดจะฆ่าตัวตายร่วมด้วย จึงนับรวมในปัญหาการฆ่าตัวตายเพื่อป้องกันด้วย 

แพทย์ยงยุทธ สะท้อนปัญหาการนำเสนอข่าวฆ่าตัวตายว่า น่าตกใจอย่างมากที่สำนักข่าวบ้านเราเปิดเผยข้อมูลอย่างละเอียด ไม่ว่าจะเป็น ชีวประวัติ วิธีการ รวมถึงสรุปมูลเหตุของการฆ่าตัวตายทั้งหมดอย่างละเอียด  จากการศึกษาจากทั่วโลกพบข้อมูลที่น่าสนใจและตรงกันว่า การฆ่าตัวตาย เป็นพฤติกรรรมที่มีความสลับซับซ้อน ซึ่งบุคคลมีความเครียดสะสม ไม่เพียงสาเหตุเดียวตามการสรุปของบ้านเรา 

หากย้อนกลับไปดู การนำเสนอข่าว การฆ่าตัวตายในต่างประเทศและทั้งโลก พบว่า ไม่มีการพาดหัวข่าวการฆ่าตัวตายที่สรุปสาเหตุ หรือไม่แม้กระทั่งนำเสนอ ชื่อ นามสกุล หรือแหล่งข้อมูลที่สามารถเชื่อมโยงไปถึงครอบครัวหรือคนใกล้ชิด เนื่องจากการกระทำดังกล่าวนำไปสู่การซ้ำเติมความสูญเสียต่อครอบครัวและบุคคลรอบข้าง ของผู้เสียชีวิตให้รู้สึกผิด เหล่านี้เป็นการละเมิดสิทธิความเป็นส่วนตัวของผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งสิ้น

สำคัญที่สุด คือ การนำเสนอข้อมูลเพียงผิวเผินหรือผิดสาเหตุและอธิบายวิธีการโดยละเอียด กลุ่มเปราะบางที่กำลังมีปัญหาแบบเดียวกับผู้เสียชีวิต การนำเสนอข้อมูลดังกล่าวสามารถกระตุ้นให้กระทำการแบบเดียวกันได้ในกลุ่มเปราะบางเนื่องจากคิดว่าเป็นจุดจบหรือทางออกของปัญหา ภาษาอังกฤษเรียนว่า Copy Cat การฆ่าตัวตายเลียนแบบ 

แน่นอนว่ากรมสุขภาพจิตไม่ได้นิ่งนอนใจในเรื่องดังกล่าว มีระบบสายด่วนสุขภาพจิตที่เบอร์ 1323 ตลอด 24 ชม. และสถานบริการในสังกัดทั่วประเทศ รวมถึงการประเมินสุขภาพจิตเบื้องต้นผ่าน mental health check in ที่ https://checkin.dmh.go.th/ สำหรับบุคคลใกล้ชิดหากเริ่มสังเกตเห็นสัญญาณเตือนที่เสี่ยงต่อการฆ่าตัวตาย เช่น มักระบายความรู้สึกกับคนใกล้ชิดหรือ ใน Social Media โพสต์ข้อความแบบสั่งเสียเป็นนัยๆ เช่น ขอโทษ ลาก่อน ไม่อยากอยู่แล้ว ความเจ็บปวด ความทุกข์ทรมาน รู้สึกผิด/ล้มเหลวหมดหวังในชีวิต เป็นภาระผู้อื่น เป็นต้น  หากเริ่มติดเหล้าสารเสพติด ประสบปัญหาในชีวิตรุนแรงและยาวนาน แยกตัวไม่พูดกับใคร อารมณ์แปรปรวน/ควบคุมอารมณ์ไม่ได้  

การช่วยเหลือมีความสำคัญ โดยใช้หลักการปฐมพยาบาลทางใจ ดังที่กรมสุขภาพจิตเน้นมาโดยตลอด คือ หลัก 3 ส  ได้แก่  สอดส่อง มองหา ว่าใครเป็นผู้มีปัญหาโดยสามารถสังเกตุได้จากพฤติกรรม คำพูด การแสดงออกต่างๆ ดังตัวอย่างข้างต้น  / ใส่ใจ รับฟัง เข้าไปพูดคุย ซักถาม เพราะจะช่วยให้คนที่กำลังมีปัญหาให้มีสติและมีความรู้สึกตัวมากขึ้น กว่าการที่วนเวียนอยู่แต่เรื่องของตนเอง การปลอบใจว่า “อย่าคิดมาก” จะไม่เพียงพอสำหรับคนที่มีปัญหามาก ทั้งยังทำให้ไม่กล้าบอกเล่า  / และส่งต่อ เชื่อมโยง หาทางให้เขาได้รับการช่วยเหลือจากหน่วยงาน เช่น โรงพยาบาล สถานีตำรวจ โดยพยายามชักจูง พาคนที่มีปัญหา ไปหน่วยงานเหล่านี้จะมีบุคลากร และระบบที่จะช่วยเหลือได้ถูกทาง