รักโลก by วชิรวิทย์ | ค่าโง่เหมืองทอง
ผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมและสุขภาพที่มีต่อชาวบ้านรอบเหมืองทองคำอัครา ที่โดนคำสั่ง คสช. ม.44 ปิดเหมืองไปปีกว่าแล้ว แม้เริ่มได้รับการพิสูจน์ชัดเจนมากขึ้น แต่ฝั่งของเหมมืองทองก็ตอบโต้ในทุกประเด็น เหล่านี้จะเป็นหลักฐานต่อสู้ในชั้นอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ จนทำให้รัฐบาลไทยชนะคดีได้หรือไม่ ?
หลังหยุดการประกอบโลหะกรรมเป็นเวลา 1 ปี 4 เดือน นี่เป็นครั้งแรกที่ทีมข่าวของเนชั่นทีวี เข้ามาภายในเขตการทำเหมืองแร่ทองคำบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) บนรอยต่อ 3 จังหวัดพิจิตร พิษณุโลกและเพชรบูรณ อีกครั้ง
ภาพถ่ายดาวเทียวแสดงให้เห็นว่าเหมืองทองประกอบไปด้วย 3 ส่วนหลัก คือขุมเหมือง โรงประกอบโลหะกรรม และบ่อทิ้งกากแร่
ที่นี่คือบ่อทิ้งกากแร่ที่ 1 ของเหมืองทองแห่งนี้ มันถูกใช้งานจนเต็มและอยู่ในช่วงของการฝังกลบ วิศวกรเหมืองแร่บอกว่าในช่วงของการถลุงแร่ กากแร่ที่ประกอบด้วยเศษหินละเอียด น้ำและสารเคมีอย่างไซยาไนต์ จะถูกนำมาทิ้งไว้ในบ่อทิ้งกากแร่แห่งนี้
บ่อทิ้งกากแร่ที่ 1 กำลังถูกตรวจสอบจากคณะกรรมการตรวจสอบข้อเท็จจริงและแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ จากการทำเหมืองแร่ทองคำ ว่ารั่วไหลจนเป็นเหตุของสารโลหะหนักที่ปนเปื้อนในร่างกายของชาวบ้านรอบเหมืองทองหรือไม่
เอกสาร 1000 หน้าเล่มนี้ คือผลการศึกษาโครงการสำรวจตรวจสอบโอกาสการรั่วไหลของสารพิษจากบ่อทิ้งกากแร่ที่ 1 ด้วยเทคนิคด้านธรณีฟิสิกส์และไอโซโทป โดย ผศ.ดร.ธนพล เพ็ญรัตน์ จากมหาวิทยาลัยนเรศวร สรุปผลการศึกษา พบความผิดปกติความต้านทานไฟฟ้าที่แสดงถึงการรั่วไหลของน้ำจากบ่อทิ้งกากแร่ที่ 1 สอดคล้องกับข้อมูลธรณีเคมีกับไอโซโทป ซึ่งชี้ให้เห็นว่า น้ำจากบ่อทิ้งกากแร่ที่ 1 ไหลมาถึงบ่อสังเกตการณ์ด้านทิศใต้และทิศตะวันตกเฉียงใต้ แต่ผลการศึกษานี้ยังถูกโต้แย้งจากวิศวกรเหมืองแร่ของบริษัทอัครา
นี่คือภาพที่ชาวบ้านบันทึกไว้ขณะน้ำผุดในนาข้าว ข้างเหมืองทองคำเมื่อปี 2559 ชาวบ้านในพื้นที่ของให้คณะกรรมการตรวจสอบข้อเท็จจริงเก็บน้ำตัวอย่างไปตรวจว่าพบสารเคมีปนเปื้อนหรือไม่
ผลการตรวจสอบโดยนักวิชาการมหาวิทยาลัยเนรศวร พบการปนเปื้อนของซัลเฟตและโลหะหนักอื่นๆในน้ำผุดจากนาข้าว แต่ไม่พบสารไซยาไนด์ปนเปื้อน
รายงานผลการศึกษาโอกาสการรั่วไหลของสารพิษจากเหมืองทองที่เปิดเผยโดยกระทรวงอุตสาหกรรมล่าสุดส่งผลกระทบต่อความกังวลของชาวบ้านในพื้นที่รอบเหมืองทองอีกครั้ง แม้เหมืองจะหยุดดำเนินการไปแล้ว ตอนนี้ชาวบ้านมีความเห็นเป็นสองกลุ่มคือกลุ่มที่อยากอพยพออกไปจากพื้นที่ และกลุ่มต้องการอาศัยอยู่ต่อไป
ผู้หญิงคนนี้คือพี่สาวของ สื่อกัญญา ธีระชาติดำรงค์ ชาวบ้านคนสำคัญในการค้านคัดเหมืองแร่ทองคำมาตั้งแต่ต้นและอยู่ระหว่างฟ้องแบบกลุ่มเรียกค่าเสียหายจากเหมืองทองต่อศาลแพ่ง เธอมีบ้านติดขอบเหมืองทองในระยะเพียง 500 เมตร ในตำบลเขาเจ็ดลูก อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร วันนี้ครอบครัวของเธอไม่รอแล้ว อยากย้ายบ้านหนี
ส่วนชาวบ้านกลุ่มนี้อาศัยอยู่ติดขอบเหมืองระยะ 500 เมตร ในเขตตำบลวังโพรง อำเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก แม้เป็นผู้ได้รับผลกระทบไม่ต่างกัน แต่พวกเขาไม่ต้องการอพยพออกไปจากบ้านเกิด ที่อยู่อาศัยมาตั้งแต่บรรพบุรุษ แม้จะมีความกังวลในพืชผักที่ไม่กล้าเก็บกิน แต่สิ่งที่พวกเขาต้องการคืนฟื้นฟูสภาพแวดล้อมให้กลับคืนมาเหมือนเดิม
แม้ถูกคำสั่ง คสช. อาศัยอำนาจตาม ม.44 ปิดเหมืองไปแล้วเป็นเวลา 1 ปี 4 เดือน แต่กระบวนการฟื้นฟูเหมืองยังไม่เกิดขึ้น ผู้จัดการทั่วไปของบริษัทเหมืองทองบอกว่าการฟื้นฟูทำได้เพียงบางส่วนแต่ไม่สามารถตามแผนฟืนฟูที่เคยส่งให้รัฐได้ทั้งหมด เนื่องจากเห็นว่าถูกคำสั่งให้ปิดเหมืองอย่างไม่เป็นธรรม
การปิดเหมืองและฟืนฟูสิ่งแวดล้อมเป็นความหวังของชาวบ้านที่ตรวจพบสารโลหะหนักในเลือดปนเปื้อนเกินค่ามาตรฐาน แม้ยังไม่รู้ว่าสาเหตุจะเกิดจากการทำเหมือง หรือการรั่วไหลของสารเคมีจากบ่อทิ้งกากแร่หรือไม่
การตรวจร่างกายชาวบ้านรอบเหมืองทองมีขึ้นหลายครั้ง ในช่วงเวลา เกือบ 10 ปีที่ผ่านมา ครั้งล่าสุดที่ทีมข่าวได้รับข้อมูลคือ ผลตรวจสารโลหะหนัก เมื่อวันที่ 27 เมษายนปี 2560 ในพื้นที่ของตำบลวังโพรง อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก โดยกระทรวงสาธารณสุข พบแมงกานีสเกินค่ามาตรฐาน 26 คน สารหนูเกินค่ามาตรฐาน 38 คน และไธโอไซยาเนตเกินค่ามาตรฐาน 147 คน คำถามก็คือ ไธโอไซยาเนต คืออะไร ?
ข้อมูลวิชาการอธิบายว่า ไธโอไซยาเนต คือร่องรอยของสารไซยาไนต์ ที่ถูกปล่อยทิ้งลงมาในบ่อทิ้งกากแร่ และอาจพบได้ตามธรรมชาติเช่น จากหน่อไม้ดิบ และมันดิบ
จากตารางผลการตรวจเลือดฉบับนี้ ทีมข่าวของเราติดตามหาเด็กหญิงคนหนึ่งที่พบ ไธโอไซยาเนตเกินค่ามาตรฐาน และได้พบกับ ดญ.ณัฐธิดา แก้วปัญญา อาศัยอยู่ที่ หมู่ 1 ตำบลวังโพรงคนนี้ เด็กหญิง โชว์ผลตรวจเลือดให้เราดูตรงกับผลตรวจในเอกสารฉบับเดียวกันกับที่เรามี เธอและแม่ของเธอต่างพบโลหะหนัก และไธโอไซยาเนตในร่างกายสูงเกินค่ามาตรฐาน โดยทั้งสองคนไม่รู้ว่าเกิดจากอะไร
สารปนเปื้อนในร่างกายของชาวบ้านเกิดจากอะไร ยังเป็นคำถามที่ไม่มีคำตอบ นพ.อดิศักดิ์ ผลิตผลการพิมพ์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยเพื่อสร้างความปลอดภัยและป้องกันการบาดเจ็บในเด็ก โรงพยาบาลรามาธิบดี เป็นหนึ่งในคณะกรรมการตรวจสอบข้อเท็จจริงและแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ จากการทำเหมืองแร่ทองคำ ได้รับมอบหมาย ให้ตรวจปัสสาวะและพัฒนาการของเด็กรอบเหมือง แต่ก็ไม่สามารถให้คำตอบได้เช่นกัน
นพ.อดิศักดิ์ เปิดเผยข้อมูลที่ทำการสำรวจปลายปี 2559 ได้ตรวจปัสสาวะเด็กรอบเหมือง 205 คน จำนวนนี้ 64 คน พบแมงกานิสสูงเกินค่ามาตรฐาน (31%) และ 73 คน (35%) พบสารหนูเกินค่ามาตรฐาน เด็กที่ตรวจพบสารโลหะหนักเกินค่ามาตรฐานถูกนำมาตรวจความสามารถในการเรียนรู้ การอ่านและคำนวน พบว่า เด็กชายมีภาวะการเรียนรู้ล่าช้า ร้อยละ 56 และเด็กหญิงมีภาวะการเรียนรู้ล่าช้าร้อยละ 43
การใช้อำนาจตาม ม.44 ของ คสช. ให้ยุติการดำเนินกิจการเหมืองแร่ทองคำ บริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) นำมาสู่การฟ้องร้องต่ออนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ เรื่องผิดข้อตกลงการค้าไทยออสเตรเลีย เมื่อวันที่ 2 พฤจิกายน 2560
อธิบดีกรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ ยอมรับว่าที่ผ่านมามีการเจรจาไกล่เกลี่ยระหว่างเอกชนกับรัฐบาลมาแล้วหลายครั้งแต่ไม่สามารถตกลงกันได้ จึงเข้าสู่การฟ้องร้องในชั้นอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ ซึ่งขณะนี้หน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องช่วยกันรวบรวมเอกสารหลักฐานต่างๆ ที่สามารถใช้เป็นข้อต่อสู้ได้
เอกสารหลักฐานต่างๆที่ว่านั้น รวมถึงด้านผลกระทบสิ่งแวดล้อม และสุขภาพที่เรากล่าวมาทั้งหมดนี้ด้วย แต่ในที่สุดแล้วหลักฐานเหล่านี้จะทำให้รัฐบาลไทยชนะการต่อสู้คดีระหว่างประเทศครั้งนี้หรือไม่ ต้องติดตามต่อไป