
สำหรับกรมพระธรรมนูญ จัดตั้งขึ้นในปีร.ศ.108 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริเกี่ยวกับการแต่งตั้งAdvocate General และ ศาลAdvocate General เพื่อพัฒนาวิธีการชำระความของทหารให้เป็นระบบศาลเช่นเดียวกับศาลยุติธรรมจึงทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเก้าโปรดกลับมอมให้ตั้งกรมพระธรรมนูญทหารบกในปี พ.ศ.2449 และกรมพระธรรมนูญทหารเรือขึ้น ในปี 2451 ต่อมาได้มีคำสั่งให้รวมทั้งสองกลุ่มเค้าเป็นกลุ่มเดียวเรียกว่า "กรมพระธรรมนูญทหาร" ซึ่งภายหลังมีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างกระทรวงกลาโหมใหม่จัดให้ "กรมพระธรรมนูญทหาร" ซึ่งเดิมขึ้นตรงต่อกระทรวงกลาโหมไปขึ้นตรงต่อปลัดทูลฉลองเรียกชื่อใหม่เป็น"กรมพระธรรมนูญ" อันเป็นชื่อที่เรียกมาจนถึงทุกวันนี้โดยถือเอาวันที่ 12 กันยาของทุกปีเป็นวันสถาปนากรมพระธรรมนูญ
นับระยะเวลาตั้งแต่เมื่อสถาปนากรมพระธรรมนูญ จนถึงปัจจุบัน กรมพระธรรมนูญ เป็นส่วนราชการระดับกรม ขึ้นตรงต่อสำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม มีภารกิจหน้าที่รับผิดชอบและการดำเนินงาน เกี่ยวกับงานด้านกฎหมายและกระบวนการยุติธรรมของทหาร ซึ่งประกอบด้วยศาลทหาร อัยการทหาร ทนายทหาร และนายทหารพระธรรมนูญ รวมตลอดถึงงานการให้การศึกษาอบรม งานตรวจร่าง และแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย การดำเนินการประสานงาน การทำข้อตกลงระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับทหาร งานคดี งานตรวจร่างสัญญางานต่อข้อหารือวิจัยให้ข้อเสนอแนะทางกฎหมาย งานสงเคราะห์ทางกฎหมาย งานสังคมศาสาตร์ งานคุ้มครองพยานในคดีอาญา และงานราชทัณฑ์ในส่วนของราชการทหาร