ทบทวนความทรงจำ "วันมาฆบูชา" สำคัญต่อพุทธศาสนิกชนอย่างไร

"วันมาฆบูชา" มีความสำคัญที่เราท่องจำกันมาตั้งแต่เป็นเด็ก นั่นก็คือ เป็นวันที่มีพระภิกษุจำนวน 1,250 รูป มาประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย คำว่า "มาฆะ" เป็นชื่อของเดือน 3 ย่อมาจากคำว่า "มาฆบุรณมี" มีความหมายว่า การบูชาพระในวันเพ็ญกลางเดือนมาฆะตามปฏิทินของอินเดีย หรือเดือน 3 และการกำหนดวันมาฆบูชาตามปฏิทินจันทรคติของไทยจะตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 แต่ถ้าปีใดมีเดือนอธิกมาส คือมีเดือน 8 สองครั้ง วันมาฆบูชาก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4 และมักตรงกับเดือนกุมภาพันธ์หรือเดือนมีนาคม

ความสำคัญของวันมาฆบูชา 

ความสำคัญของวันมาฆบูชา เป็นวันที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดง "โอวาทปาติโมกข์" แก่พระสงฆ์เป็นครั้งแรก หลังตรัสรู้มาแล้วเป็นเวลา 9 เดือน โดยเนื้อหาของคำสอนสรุปได้ใจความว่า ทำความดี ละเว้นความชั่ว ทำจิตใจให้บริสุทธิ์

วันมาฆบูชา กับเหตุอัศจรรย์ 4 ประการ  

1. ตรงกับวันเพ็ญ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์
2. มีพระสงฆ์จำนวน 1,250 รูป มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ เพื่อสักการะพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
3. พระสงฆ์ที่มาประชุมทั้งหมดล้วนแต่เป็นพระอรหันต์ ผู้ได้อภิญญา 6
4. พระสงฆ์ทั้งหมดได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้า หรือ "เอหิภิกขุอุปสัมปทา"

พุทธศาสนิกชนควรปฏิบัติตัวอย่างไรในวันมาฆบูชา

โดยทั่วไปชาวพุทธเราจะตื่นแต่เช้า เพื่อทำบุญตักบาตร หรือถวายเพล และฟังธรรมเทศนา อีกทั้งควรตั้งมั่นอยู่ในความดี มีหลักธรรมที่ควรน้อมนำไปปฏิบัติ คือ "โอวาทปาติโมกข์" หลักคำสอนสำคัญอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา เพื่อนำไปสู่ความหลุดพ้น ประกอบไปด้วย

• การไม่ทำบาปทั้งปวง คือ การลด ละ เลิกทำบาปทั้งปวง อันได้แก่ อกุศลกรรมบถ 10 ซึ่งเป็นทางแห่งความชั่ว 10 ประการที่เป็นความชั่วทางกาย (การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติผิดในกาม) ทางวาจา (การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดโกหก การพูดเพ้อเจ้อ) และทางใจ (การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม)
• การทำกุศลให้ถึงพร้อม คือ การทำความดีทุกอย่างตาม กุศลกรรมบถ 10 ทั้งความดีทางกาย (ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น ไม่เอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ได้ให้มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ไม่ประพฤติผิดในกาม) ความดีทางวาจา (ไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดหยาบคาย ไม่พูดเพ้อเจ้อ) และความดีทางใจ (ไม่โลภอยากได้ของผู้อื่น มีความเมตตาปรารถนาดี มีความเข้าใจถูกต้องตามทำนองคลองธรรม)
• การทำจิตใจให้ผ่องใส คือ ทำจิตใจให้บริสุทธิ์ หลุดจากนิวรณ์ที่คอยขัดขวางจิตใจไม่ให้เข้าถึงความสงบ ได้แก่ ความพอใจในกาม, ความพยาบาท, ความหดหู่ท้อแท้, ความฟุ้งซ่าน และความลังเลสงสัย

จะเห็นได้ว่าหลักคำสอน ถ้ามองให้ลึกซึ้งนั่นก็คือการ "ทำความดี ละเว้นความชั่ว ทำจิตใจให้บริสุทธิ์"  

อีกหนึ่งกิจกรรมที่ชาวพุทธนิยมปฏิบัติเมื่อถึงวันมาฆบูชา ในช่วงเย็นจะมีกิจกรรมเวียนเทียน โดยการเวียนเทียนนั้นจะเวียนขวา 3 รอบ ในระหว่างที่เดินเวียนเทียนอยู่นั้นควรตั้งจิตให้มั่น ระลึกถึง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

บทสวดมนต์เวียนเทียน

รอบที่ 1 (ระลึกถึงพระพุทธ)

อิติปิ โส ภะคะวา อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ วิชชาจะระณะสัมปันโน สุคะโต โลกะวิทู อะนุตตะโร ปุริสสะทัมมะสาระถิ สัตถา เทวะมนุสสานัง พุทโธ ภะคะวาติ

รอบที่ 2 (ระลึกถึงพระธรรม)

สวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปัสสิโก โอปะนะยิโก ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูฮีติ

รอบที่ 3 (ระลึกถึงพระสงฆ์)

สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ อุชุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ ญายะปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ สามีจิปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ ยะทิทัง จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ อาหุเนยโย ปาหุเนยโย ทักขิเณยโย อัญชะลีกะระณีโย อะนุตตะรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสาติ

ขอขอบคุณ : สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ