'โรคลมหลับ' ความผิดปกติแบบเรื้อรังของปัญหาการนอนหลับ

เรื่องนี้ทุกคนต้องเคยเจอ ข้อมูลโดยสถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ เผยข้อมูลเรื่อง โรคลมหลับ (Narcolepsy) โรคที่มาจากปัญหาการนอนหลับเรื้อรังง่วงนอนตลอดเวลา หลับได้โดยไม่รู้สึกตัว ซึ่งส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน โดยผู้ป่วยมักจะมีอาการง่วงมากในตอนกลางวัน แม้ว่าตอนกลางคืนจะนอนหลับสนิทอย่างเพียงพอ และบางครั้งพบว่ามีการนอนหลับเกิดขึ้นในสถานการณ์ไม่เหมาะสม เช่น เกิดขึ้นขณะพูดคุยกับบุคคลอื่น ขณะรับประทานอาหาร ทำงาน เรียน เล่นเกม หรือ ขับรถ อาจเกิดอันตรายได้ 

สาเหตุของโรคในทางการแพทย์ แม้ยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด แต่เกิดจากความผิดปกติของสาร สื่อประสาทที่ชื่อ โอเร็กซิน (Orexin) ที่ทำหน้าที่ควบคุมการตื่นของร่างกาย ซึ่งมีปัจจัยหลายอย่างที่ทำให้สารเคมีชนิดนี้ลดลง ส่งผลให้มีอาการหลับง่ายกว่าปกติ ควรหมั่นสังเกตความผิดปกติของร่างกาย หากมีอาการผิดปกติด้านการนอนหลับ ควรพบแพทย์เพื่อทำการรักษา หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสมอาจจะมีคุณภาพชีวิตที่แย่ลงได้

อาการแสดงออกของโรค

1 ง่วงนอนมากผิดปกติ มักเป็นอาการแรกของผู้ป่วยโรคนี้ ผู้ป่วยจะหลับในสถานการณ์ต่างๆ เช่น ในห้องเรียน หลังอาหาร โรงภาพยนต์ ขณะเขียนหนังสือ หรือแม้แต่ขณะ กำลังสนทนา การนอนช่วงสั้นๆจะช่วยให้ สดชื่นขึ้นได้

2 Cataplexy (ผลอยหลับ คือมีกล้ามเนื้ออ่อนแรง คอตก เวลาที่มีอารมณ์เปลี่ยนแปลง เป็นต้น)

3 Sleep paralysis (ผีอำ) เป็นภาวะที่ไม่สามารถขยับตัวได้ขณะกำลังจะตื่น (คล้ายผีอำ) เป็นอาการที่ น่าตกใจแต่ไม่อันตราย

4 Hypnagogic hallucination (เห็นภาพหลอนขณะกำลังจะหลับ) เห็นภาพหลอนขณะที่กำลังจะหลับ โดยอาจเห็นเป็นสัตว์ประหลาดหรือสิ่งที่น่ากลัวต่างๆได้

อาการอื่นๆ ของโรค ผลของโรคยังอาจก่อให้เกิดพฤติกรรมที่ทำโดยไม่รู้สึกตัว เช่น ง่วงหลับขณะทำกิจกรรมต่างๆ อาทิ ขับรถ ทำอาหาร ซึ่งอาจเป็นอันตรายได้ นอกจากนี้ยังกระทบกับการนอนไม่หลับในเวลากลางคืน สมองควบคุมการหลับตื่นผิดปกติทำให้นอนไม่หลับตอนกลางคืนได้ การไม่มีสมาธิ อาการปวดศีรษะ ขี้หลงขี้ลืม หรืออาการซึมเศร้า

ทั้งนี้ ผู้ป่วยอาจมีอาการภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรงเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ ภาวะ sleep paralysis ไม่สามารถขยับตัวได้ตอนที่กำลังใกล้จะตื่น และมีอาการเห็นภาพหลอนตอนขณะเคลิ้มหลับ  

โรคลมหลับไม่ใช่โรคทางจิตเวช ส่วนหนึ่งผู้ป่วยโรคนี้มีประวัติบุคคลในครอบครัวเป็นโรคนี้ด้วยเช่นกัน และจากการศึกษาพบว่า ผู้ป่วยบางรายมีสารเคมีในสมองที่ชื่อว่า hypocretin ต่ำกว่าปกติ นักวิจัยบางรายได้เสนอว่าโรคนี้เกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรมร่วมกับปัจจัยภายนอกบางอย่าง

การให้การวินิจฉัย

การวินิจฉัยโรคลมหลับ ทำได้โดยตรวจการนอนหลับ (polysomnogram) และตรวจความ ง่วงนอน (multiple sleep latency test (MSLT) ในเช้าวันรุ่งขึ้นต่อจากการตรวจการนอนหลับ โดยผู้ป่วยโรคนี้ ต้องได้รับการตรวจประเมินว่าไม่ใช่โรคร้ายแรงอื่นๆก่อนตรวจการนอนหลับโดย MSLT จะตรวจโดยให้ผู้ป่วยงีบ ประมาณ 20 นาทีห่างกันทุก 2 ชั่วโมง จำนวน 4-5 รอบ และบันทึกผล

การรักษาโรคลมหลับ

ในปัจจุบันแม้ว่ายังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถให้การรักษาเพื่อบรรเทาอาการได้ เพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่เหมือนคนปกติได้

การรักษาภาวะง่วงนอนมากกว่าปกติ โดยใช้ยา การใช้คาเฟอีนมักไม่ได้ผล ยาที่ใช้ได้ผลคือยากระตุ้นประสาท เช่น methylphenidate, amphetamine, modafinil

พฤติกรรมบำบัด เช่น  การนอนและตื่นให้เป็นเวลาสม่ำเสมอทุกๆ วัน งีบหลับในตอนกลางวัน รวมถึงระมัดระวังในการทำกิจกรรมที่อาจเกิดอันตรายหากมีอาการของโรคเกิดขึ้น เช่น การขับรถ การทำอาหาร

การรักษาภาวะผลอยหลับโดยการใช้ยา เช่น venlafaxine ต้องเป็นการแนะนำโดยแพทย์เท่านั้น

ปัจจัยที่ส่งเสริมการรักษา คือการปรับพฤติกรรมการดำเนินชีวิต เพื่อมีสุขภาวะการนอนหลับที่ดี (sleep hygiene) เช่น หลีกเลี่ยงยา สารเคมี สิ่งเสพติด สุรา บุหรี่ งดการขับยานพาหนะ การรักษาด้วยการปรับความคิดและพฤติกรรมบำบัดกับนักบำบัดชำนาญการเฉพาะทาง

สำหรับการใช้ยาโดยแพทย์ แพทย์จะพิจารณาให้ยาที่เหมาะสมตามอาการและติดตามผู้ป่วยอย่างต่อเนื่องเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วยให้สามารถมีกิจวัตรประจำวันที่เหมาะสมตามต้องการ