กรมแพทย์ฯ ชู “ขมิ้นชัน” สุดยอดสมุนไพรรักษาโรคกระเพาะแปรปรวน

นายแพทย์ธงชัย เลิศวิไลรัตนพงศ์ อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก เปิดเผยแผนปฏิบัติการด้านสมุนไพรแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (ปี 2566-2570)ว่า  ได้กำหนดให้สมุนไพรขมิ้นชัน (Turmeric) เป็นสมุนไพรแชมเปี้ยน (Herbal champions) แถวหน้าในตลาดระดับโลกที่มีมูลค่ากว่าหมื่นล้านบาท 

โดยปัจจุบันประเทศไทยเป็นผู้ส่งออกขมิ้นชันลำดับที่ 14 ของโลก คิดเป็นสัดส่วนเพียงร้อยละ 0.8 ของตลาดส่งออกทั้งหมด โดยขมิ้นชันส่งออกของไทยยังมีราคาเฉลี่ยต่อตันสูงกว่าราคาตลาดโลก นอกจากขมิ้นชันจะเป็นสมุนไพรที่ได้รับความนิยมทั่วโลกแล้ว ยังเป็นสมุนไพรท้องถิ่นของไทยที่ได้รับการยอมรับและใช้เป็นยาสามัญประจำบ้านอีกด้วย

สำหรับสรรพคุณขมิ้นชันตามบัญชียาหลักแห่งชาติ คือ บรรเทาอาการแน่นจุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ ซึ่งกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก เล็งเห็นความสำคัญและประโยชน์ของขมิ้นชันที่มากกว่าการบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ จึงได้ดำเนินการศึกษาวิจัยทางคลินิกร่วมกับคณะแพทยศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิผลการรักษาโรคกระเพาะแปรปรวน (Functional Dyspepsia) เป็นการศึกษาทางคลินิกในผู้ป่วยโรคกระเพาะแปรปรวนจำนวนกว่า 200 คน

นอกจากนี้ได้ศึกษาแบบสุ่ม มีกลุ่มควบคุมแบบปกปิดสองทาง เปรียบเทียบกันสามกลุ่มคือ กลุ่มที่หนึ่งรับประทานขมิ้นชันเพียงอย่างเดียว กลุ่มที่สองรับประทานยารักษาโรคกระเพาะแปรปรวนแบบ proton pump inhibitor

ซึ่งในการศึกษานี้เลือกใช้ ยา omeprazole และกลุ่มที่สามคือ รับประทานทั้งขมิ้นชันและยา omeprazole ผลพบว่า ให้ผลการรักษาที่ไม่แตกต่างกันทั้งสามกลุ่ม โดยการใช้ขมิ้นชันในขนาด 2000 มิลลิกรัมต่อวัน ให้ผลในการรักษาโรคกระเพาะแปรปรวนได้ไม่ต่างจากการใช้ยา omeprazole ในขนาดมาตรฐาน  

รองศาสตรจารย์.ดร.นายแพทย์กฤษณ์ พงศ์พิรุฬห์ อาจารย์ประจำภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม คณะแพทยศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า การวิจัยทางคลินิกในครั้งนี้ได้รับเกียรติจาก รองศาสตราจารย์นายแพทย์ ประเดิมชัย คงคำ อาจารย์ประจำภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นหัวหน้าคณะวิจัย ฯ ได้ดำเนินการศึกษาระหว่าง  เดือนมิ.ย. 2562 ถึง เดือนเม.ย. 2563

โดยมีอาสาสมัครเข้าร่วมโครงการวิจัยทั้งสิ้น 206 รายและอยู่ในกระบวนการศึกษาวิจัยครบกระบวนการทั้งสิ้น 151 ราย การศึกษา ครั้งนี้เป็นการศึกษาแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมแบบปกปิดสองทาง ให้รับประทานยาที่กำหนดเป็นเวลา 28 วันต่อเนื่อง

ซึ่งมีการแบ่งอาสาสมัครเป็นสามกลุ่มคือ กลุ่มที่รับประทานขมิ้นชัน 2,000 มิลลิกรัมต่อวัน (แบ่งทาน 4 เวลา) เพียงอย่างเดียว กลุ่มที่สองรับประทานยา omeprazole ขนาด 20 มิลลิกรัมต่อวัน และกลุ่มที่สามคือ รับประทาน ทั้งขมิ้นชันขนาด 2,000 มก ต่อวัน และยา omeprazole 20 มก. ต่อวัน โดยวัดผลการรักษาด้วย Severity of dyspepsia assessment (SODA) ที่ 28 วัน และ 56 วัน ผลพบว่า อาสาสมัครทั้งสามกลุ่มมีอาการต่างๆ ดีขึ้นอย่างชัดเจนทั้งวันที่ 28 และวันที่ 56

ทั้งนี้ไม่พบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญระหว่างกลุ่ม โดยสรุปกล่าวคือ ยาสมุนไพรขมิ้นชัน และ ยา omeprazole มีผลในการรักษาโรคกระเพาะแปรปรวนได้เท่าเทียมกัน และการนำยาทั้งสองอย่างมาใช้ร่วมกันไม่ได้มีประโยชน์เพิ่มขึ้นแต่อย่างใด อนึ่งไม่พบรายงานผลข้างเคียงรุนแรงจากการรับประทานขมิ้นชันอย่างต่อเนื่อง

 อย่างไรก็ตาม ตามบัญชียาหลักแห่งชาติ สมุนไพรขมิ้นชันมีข้อควรระวังการใช้กับผู้ป่วยโรคนิ่วในถุงน้ำดี เนื่องจากขมิ้นชันสามารถกระตุ้นการหลั่งน้ำดีได้และหากผู้ทานมีนิ่วในถุงน้ำดีอยู่ นิ่วอาจจะไปอุดทางออกของน้ำดี ซึ่งจะทำให้เกิดการอักเสบได้

ส่วนกรณีที่มีคำถามว่า สามารถใช้ร่วมกับยาแผนปัจจุบันได้หรือไม่นั้น สามารถใช้ร่วมกันได้ แต่ควรระวังการใช้ยานี้ร่วมกับสารกันเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulants) และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) เนื่องจากมีฤทธิ์ยับยั้งการเกาะกลุ่มกันของเกล็ดเลือด อาจจะเสริมฤทธิ์กัน รวมทั้งควรระวังการใช้ยาร่วมกับยารักษาโรคมะเร็งบางชนิดด้วย เช่น doxorubicin, chlormethine, cyclophosphamide และ camptothecin

สำหรับขนาดที่เหมาะสมในการรับประทานตามคำแนะนำในบัญชียาหลักแห่งชาติ คือทานครั้งละ 2 – 4 แคปซูล (มีผงขมิ้นชัน 500 มิลลิกรัม – 1 กรัม) วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน

“ขมิ้นชันจัดเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยาโดดเด่นด้านระบบทางเดินอาหาร และบรรจุในบัญชียาหลักแห่งชาติในหมวดบัญชียาพัฒนาจากสมุนไพร มาเป็นระยะเวลายาวนาน อีกทั้งยังใช้เป็นส่วนประกอบในอาหาร  ของชาวเอเชียมาหลาย   พันปี ขมิ้นชันจึงจัดเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยาที่หลากหลาย และประเทศไทยยังมีโอกาสอีกมากในการพัฒนาสมุนไพรชนิดนี้"