
17 ธันวาคม 2568 จากสถานการณ์การสู้รบตามแนวชายแดนไทยกัมพูชา และมีการกล่าวถึงการลักลอบสอดแนมหาข่าว เกี่ยวกับสถานที่ตั้งสำคัญทางทหารของไทย ตามแนวชายแดนไทย จากฝีมือของจารชนหรือสายลับ ที่ขณะนี้มีการจับกุมผู้ต้องสงสัยได้บางส่วน รวมถึงมีคำสั่งเฝ้าระวังชาวต่างชาติในพื้นที่ ที่อาจแฝงตัวเข้ามาก่อเหตุ กรณีนี้ พลเอก กฤษณะ บวรรัตนารักษ์ อดีตที่ปรึกษาพิเศษสำนักงานปลัดกระทรวงกลาโหม และอดีตรองเจ้ากรมพระธรรมนูญ ได้สรุปความผิดฐานจารชน ตามกฎหมายภายในของประเทศไทย โดยเน้นย้ำว่า
แม้กฎหมายระหว่างประเทศ จะไม่ห้ามจารชนกระทำการจารกรรม แต่หากถูกจับกุมตัวได้ จารชนผู้นั้นอาจถูกนำตัวขึ้นศาล และอาจต้องรับผิดถึงโทษประหารชีวิต ตามกฎหมายของประเทศผู้จับกุม
ตามนิยามทางกฎหมาย จารชน (Spy) คือ “ผู้รวบรวมข่าวสารของฝ่ายตรงข้ามหรือข้าศึกโดยทางลับ (กระทำจารกรรม) หลังแนวข้าศึกหรือในพื้นที่ปฏิบัติการ โดยไม่ได้สวมเครื่องแบบของกองทัพของตนระหว่างปฏิบัติการ” หากบุคคลนั้นสวมเครื่องแบบของกองทัพตนระหว่างปฏิบัติการ จะถือว่าเป็นพลรบและจะได้รับสถานะเชลยศึกหากถูกจับกุม
แต่สำหรับกรณีเป็นทหารกัมพูชาที่ไม่สวมเครื่องแบบ พลเรือนกัมพูชา คนต่างชาติ หรือแม้แต่คนไทย ที่เข้าไปมีส่วนร่วมเป็นจารชนกระทำจารกรรมในดินแดนไทย เพื่อประโยชน์ของกองทัพกัมพูชา อาจถูกนำตัวขึ้นศาลตามกฎหมายไทย และอาจต้องรับผิดถึงโทษประหารชีวิตได้
กฎหมายภายในของประเทศไทย ได้กำหนดบทลงโทษที่เกี่ยวข้องกับความผิดฐานเป็นจารชนไว้หลายมาตราในประมวลกฎหมายอาญาและประมวลกฎหมายอาญาทหาร
1. ประมวลกฎหมายอาญา (ป.อ.)
◦ มาตรา 121 (คนไทยเป็นข้าศึก): คนไทยที่กระทำการรบต่อประเทศ หรือเข้าร่วมเป็นข้าศึกของประเทศ ต้องระวางโทษประหารชีวิต หรือจำคุกตลอดชีวิต
◦ มาตรา 122 (อุปการะข้าศึก): ผู้ใดกระทำการใด ๆ เพื่ออุปการะแก่การดำเนินการรบ หรือการตระเตรียมการรบของข้าศึก ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ห้าปีถึงสิบห้าปี
◦ โทษประหารชีวิต/จำคุกตลอดชีวิต: หากการอุปการะนั้นรวมถึงการ "กระทำจารกรรม นำหรือแนะทางให้ข้าศึก" หรือการทำให้ป้อมค่าย ยานรบ ยานพาหนะ ทางคมนาคม หรือสิ่งอื่นใดสำหรับใช้ในการสงครามใช้การไม่ได้ หรือตกไปอยู่ในเงื้อมมือของข้าศึก
◦ มาตรา 124 (เผยแพร่ความลับ): หากผู้ใดกระทำการใด ๆ เพื่อให้ผู้อื่นล่วงรู้หรือได้ไปซึ่งความลับสำหรับความปลอดภัยของประเทศ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้รัฐต่างประเทศได้ประโยชน์ ผู้กระทำต้องระวางโทษประหารชีวิต หรือจำคุกตลอดชีวิต
◦ หมายเหตุ: ในความผิดต่อความมั่นคงของรัฐภายนอกราชอาณาจักรนี้ ผู้พยายามกระทำความผิด และผู้สนับสนุนการกระทำความผิด จะต้องรับโทษเสมือนตัวการ ไม่มีการลดหย่อนแต่อย่างใด
2. ประมวลกฎหมายอาญาทหาร
◦ มาตรา 14 (ราชศัตรูปลอมตัว): ผู้ใดเป็นราชศัตรูและปลอมตัว (ไม่สวมเครื่องแบบกองทัพของตน) ล่วงเข้าไปใน ป้อม ค่าย เรือรบ หรือสถานที่ใด ๆ อันเป็นของสำหรับทหาร ถือว่ามันเป็น ผู้ลักลอบสอดแนม ให้เอาตัวมันไป ประหารชีวิตเสีย หรือมิฉะนั้นให้จำคุกมันไว้จนตลอดชีวิต
◦ มาตรา 15 (ช่วยเหลือผู้ลักลอบสอดแนม): ผู้ใดปิดบังซ่อนเร้น หรือช่วยผู้ลักลอบสอดแนม โดยที่รู้ชัดแล้ว โทษถึงต้องประหารชีวิต หรือจำคุกตลอดชีวิต
โดยสรุปว่า การป้องกันบูรณภาพและอธิปไตยของประเทศนั้น นอกจากการใช้กำลังทหารป้องกันประเทศแล้ว การป้องกันและปราบปรามการกระทำจารกรรม ก็เป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญ หน่วยงานความมั่นคง หน่วยงานทหาร รวมถึงหน่วยงานตำรวจที่เกี่ยวข้อง จะต้องมีมาตรการตรวจสอบและสอดส่องว่า มีจารชนเข้ามาปฏิบัติการในดินแดนของไทยหรือไม่
ทั้งนี้ ประชาชนชาวไทยต้องช่วยกันสังเกตและสอดส่อง หากพบเห็นการกระทำจารกรรมหรือต้องสงสัย ก็ต้องรีบแจ้งหน่วยงานของรัฐโดยมิชักช้า เพื่อความปลอดภัยและความมั่นคงของชาติ