ยุ้งข้าวสาลีอินเดียช่วยโลกได้จริงหรือไม่

เป็นที่ทราบกันดีว่า รัสเซียกับยูเครนเป็นผู้ส่งออกข้าวสาลีที่สำคัญ แต่พอเกิดสงคราม ทำให้รัสเซียส่งออกไม่ได้เพราะถูกคว่ำบาตร ส่วนยูเครนก็ติดพันสงคราม ทำให้เกิดผลกระทบร้ายแรงต่อห่วงโซ่อุปทานเกือบทั้งโลก ประกอบกับราคาสินค้าโภคภัณฑ์ ก็ทำสถิติพุ่งสูงสุดในรอบ 10 ปี อยู่ก่อนแล้ว เพราะปัญหาการเก็บเกี่ยวทั่วโลก จากข้อมูลดัชนีราคาอาหารขององค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (UNFAO) ชี้ว่า ราคาอาหารในตอนนี้ พุ่งสูงที่สุดนับตั้งแต่ปี 2533 สงครามยูเครน คือ หายนะสำหรับอาหารโลก

UNFAO ระบุว่า รัสเซียกับยูเครน เป็นผู้ส่งออกข้าวสาลีรายใหญ่ของโลก โดยคิดเป็นประมาณ 1 ใน 3 ของยอดขายต่อปีของข้าวสาลีทั่วโลก ทั้งสองประเทศยังครองส่วนแบ่ง 55% ของการส่งออกน้ำมันดอกทานตะวันในแต่ละปี และ 17% ของการส่งออกข้าวโพดสำหรับเลี้ยงสัตว์และข้าวบาร์เลย์ ถ้านำมารวมกันก็จะได้จำนวนของข้าวสาลี ที่ส่งออก 14 ล้านตัน และข้าวโพดสำหรับเลี้ยงสัตว์มากกว่า 16 ล้านตัน ที่ควรจะได้ในปีนี้ แต่เมื่อเกิดสงครามทำให้ห่วงโซ่อุปทานหยุดชะงัก รัสเซียถูกคว่ำบาตร และเกิดความไม่สมดุล อาจเป็นการเปิดทางให้อินเดียส่งออกได้มากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีข้าวสาลีอยู่เพียงพอในสต็อก

ทำไมต้องเป็นอินเดีย อินเดียได้ชื่อว่าเป็นผู้ผลิตข้าวและข้าวสาลีรายใหญ่ที่สุดอันดับ 2 ของโลก โดยเมื่อต้น เดือนเมษายน มีข้าวและข้าวสาลีในสต็อกมากถึง 74 ล้านตัน ในจำนวนนี้ 21 ล้านตัน ถูกเก็บไว้เพื่อการสำรองทางยุทธศาสตร์ และระบบจำหน่ายสาธารณะ (PDS) เพื่อให้ ประชากรที่ยากจนมากกว่า 700 ล้านคน ได้เข้าถึงอาหารราคาถูก

ศักยภาพในการส่งออกของอินเดีย อินเดียได้ชื่อว่า เป็นหนึ่งในผู้ส่งออกข้าวและข้าวสาลีราคาถูกที่สุดในโลก โดยส่งออกข้าวไปยังเกือบ 150 ประเทศ และข้าวสาลี 68 ประเทศ ซึ่งตัวเลขการส่งออกข้าวสาลีช่วงระหว่างปี 2563-2564 อยู่ที่ 7 ล้านตัน ได้ชื่อว่าเป็นผู้ค้าที่ตอบสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้นในตลาดต่างประเทศ มีการทำสัญญาส่งออกข้าวสาลีเพิ่มอีก 3 ล้านตัน และยอดการส่งออกสินค้าเกษตรก็ทำสถิติเกิน 50,000 ล้านดอลลาร์ ช่วงปี 2564-2565

ศักยภาพของอินเดียอาจไม่พอเลี้ยงโลกทั้งใบ อโศก กูลาติ ผู้เชี่ยวชาญด้านการเกษตรของ “Indian Council for Research on International Economic Relations” บอกว่า อินเดียมีศักยภาพในการส่งออกข้าว 22 ล้านตัน และข้าวสาลี 16 ล้านตันต่อปี ถ้า WTO ยอมให้ส่งออกสินค้าในสต็อก ก็สามารถส่งออกได้มากขึ้น เพื่อช่วยบรรเทาความร้อนแรงของราคาอาหารโลก และลดภาระของประเทศผู้นำเข้าทั่วโลก แต่แนวคิดนี้กลับสวนทางกับของฮาริช ดาโมดารัน นักวิชาการอาวุโสของสถาบันคลังสมอง “Centre for Policy Research” ที่บอกว่า ถึงจะมีสต็อกอย่างเพียงพอในเวลานี้ แต่ยังมีสิ่งที่น่ากังวล และอินเดียก็ไม่ควร “กระเหี้ยนกระหือรือ” ที่จะเป็น “ผู้เลี้ยงดูโลกทั้งใบ” จนเกินไป เพราะยังมีปัจจัยอื่นที่น่าเป็นห่วง ได้แก่

การเก็บเกี่ยวลดเพราะขาดแคลนปุ๋ย ทางการอินเดียคาดว่า ฤดูกาลนี้ จะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ 111 ล้านตัน ที่ถูกมองว่า อาจเป็นการประเมินที่สูงเกินไป เพราะฤดูกาลนี้จะเก็บเกี่ยวได้น้อยจากการขาดแคลนปุ๋ยและความแปรปรวนของสภาพอากาศ เช่น ฝนที่ตกมากเกินไป หรือความร้อนที่รุนแรงในฤดูร้อน กว่าจะรู้ได้ก็ต้องใช้เวลาอีก 10 วัน ผู้เชี่ยวชาญอีกหลายคนก็มองว่า ปุ๋ยคือปัจจัยพื้นฐานของการทำเกษตรกรรม สต็อกปุ๋ยของอินเดียลดลงอย่างมากหลังเกิดสงคราม อินเดียยังได้ชื่อว่าเป็นผู้นำเข้ารายใหญ่ทั้ง ไดแอมโมเนียมฟอสเฟต และปุ๋ยที่มีส่วนประกอบของไนโตรเจน ฟอสเฟต กำมะถัน และโปแตช ซึ่งรัสเซียกับเบลารุสเป็นผู้ส่งออกโปแตช 40% ของโลก และยิ่งราคาพลังงานสูง ราคาปุ๋ยก็ยิ่งพุ่งตาม

ต้องหาคู่ค้าใหม่ การขาดแคลนปุ๋ย ยังจะส่งผลกระทบต่อการเพาะปลูกในฤดูกาลหน้าด้วย และทางออกที่พอมองเห็นในตอนนี้ คือ อินเดียต้องทำธุรกิจ “ข้าวสาลีแลกปุ๋ย” กับประเทศอื่น เช่น อิยิปต์และประเทศอื่นในทวีปแอฟริกา และถ้าสงครามยืดเยื้อ อินเดียก็อาจเผชิญความท้าทายด้านโลจิสติกส์ ที่มีความสำคัญต่อการส่งออก

รัฐบาลอาจอยู่ไม่ได้ถ้าเมินปัญหาในประเทศ นักการเมืองอินเดียกำลังถูกตำหนิว่า รู้แต่ว่า มีพืชผลมากมาย มีสต็อกอาหารเหลือเฟือ แต่กลับไม่รู้ชะตาตัวเองว่า รัฐบาลกลางและระดับท้องถิ่นเคยพังพินาศมาแล้วในอดีตเพราะราคาหัวหอมที่พุ่งสูง ในปัจจุบันก็เช่นกัน ยังมีเด็กที่อยู่ในสภาพขาดสารอาหารถึง 3 ล้านคน แม้แต่ในรัฐรัฐคุชราต ที่เป็นบ้านเกิดของโมดี ก็มีเด็กขาดสารอาหารมากที่สุดเป็นอันดับ 3 ของประเทศ