โจทย์ "4 ว." ......... ปัญหาทหารไทย 2565

สังคมในยามวิกฤตดูจะมีมุมมองที่ไม่ตอบรับกับทัศนะของผู้นำทหารเท่าใดนัก อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาถึงแนวโน้มของสถานการณ์ในปีใหม่แล้ว กองทัพไทยน่าจะเผชิญกับความท้าทายจาก "โจทย์ 4ว." ได้แก่

 

วงจรอำนาจ 

 

ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้น เราคงต้องยอมรับความจริงว่า ทหารจะยังคงอยู่ในการเมืองไทยต่อไป ส่วนหนึ่งเป็นเพราะบทบาททหารที่ดำรงอยู่สืบเนื่องมาตั้งแต่การรัฐประหาร ซึ่งในระยะเวลาไม่ถึง 10 ปี การเมืองไทยต้องเผชิญกับรัฐประหารถึงสองครั้ง ในปี 2549 และ 2557 อันส่งผลอย่างมากต่อบทบาทของทหารในการเมืองไทย และแม้จะเกิดรัฐบาลจากการเลือกตั้งในตอนต้นปี 2562 แต่ก็เป็นเพียงการสืบทอดอำนาจ

 

ที่การเลือกตั้งถูกใช้เพื่อเปิดโอกาสให้คณะรัฐประหารกลับเข้ามาเป็นรัฐบาลในอีกวาระหนึ่ง ซึ่ง "รัฐบาลทหารแบบเลือกตั้ง" ที่เกิดขึ้น ยังคงต้องพึ่งพาอำนาจทางการเมืองของกองทัพ และทำให้บทบาททางการเมืองของทหารกลายเป็น "ภาระตกทอด" ที่แม้จะมีการเปลี่ยนผู้นำทหารในกองทัพอย่างไร แต่ผู้นำใหม่ก็ยังคงรักษาบทบาททางการเมืองของทหารไว้ต่อไป จนกองทัพเป็นหนึ่งใน "ตำบลกระสุนตก" ทางการเมือง

 

แน่นอนว่าการมีอำนาจทางการเมืองจนมีสภาพเหมือนกองทัพตกอยู่ใน "วงจรอำนาจ" ที่ถอนตัวไม่ขึ้น สภาวะเช่นนี้เป็นประเด็นที่ถูกตั้งคำถามถึงความชอบธรรมมาโดยตลอด และจะยังคงเป็นความท้าทายต่อไปในปี 2565 อีกทั้งฝ่ายเสรีนิยมที่ไม่ตอบรับการรัฐประหารมักถือว่าการมีอำนาจของทหารในการเมืองเป็นประเด็นสำคัญ อันทำให้ปีใหม่จะยังคงมีเสียงเรียกร้องตามมาถึงการ "ปฎิรูปกองทัพ" อย่างแน่นอน

 

วังวนอาวุธ

 

การรัฐประหารที่เกิดขึ้น ก่อให้เกิดผลอย่างสำคัญในบริบทของ "เศรษฐกิจการป้องกันประเทศ" (defense economy) เพราะหลังการโค่นล้มรัฐบาลพลเรือนเกิดขึ้นแล้ว ย่อมกลายเป็น "นาทีทอง" ของการจัดซื้ออาวุธอย่างเห็นได้ชัด

 

เนื่องจากการจัดซื้อในระบบการเมืองแบบรัฐสภานั้น อาจถูกตรวจสอบโดยพรรคฝ่ายค้าน จนอาจกลายเป็นปัญหากับกองทัพได้ แต่ภายใต้ระบอบรัฐประหาร การจัดซื้อยุทโธปกรณ์เป็นเรื่องง่ายดาย และสามารถดำเนินการได้ตามความต้องการของผู้นำทหารโดยไม่มีความจำเป็นต้องคำนึงถึงความโปร่งใส และไม่ต้องหนักใจกับการถูกตรวจสอบจากภาคประชาสังคม อีกทั้งไม่ต้องห่วงกับคำวิจารณ์ใดๆ จนเกิดเป็นภาพลักษณ์ว่า ทหารอยากซื้ออาวุธอะไร ก็ไม่มีใครขัดขวางได้ หรือเป็นภาวะ "ช่างมัน ฉันไม่แคร์!" เพราะจะซื้อให้ได้

การจัดซื้อจัดหายุทโธปกรณ์ในสถานการณ์ปัจจุบันที่ด้านหนึ่งสังคมกำลังเผชิญกับโรคระบาดขนาดใหญ่อย่างรุนแรงและต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2563 การเดินทางสู่ปีใหม่ยังไม่เห็นแนวโน้มว่า การระบาดจะยุติลง จึงไม่แปลกที่สังคมอยากเห็นการใช้งบประมาณของรัฐ เพื่อตอบสนองต่อสวัสดิการของประชาชนมากกว่านำไปใช้เพื่อซื้ออาวุธ ในอีกด้านหนึ่งสังคมไทยเองไม่ได้เผชิญกับภัยคุกคามทางทหารเช่นในยุคสงครามเย็น ความรู้สึกถึงความจำเป็นในการต้องมีอาวุธใหม่จึงไม่มี

 

แต่ผู้นำทหารไทยมักจะตกอยู่ใน "วังวนอาวุธ" และเห็นกองทัพในมิติของการมีอาวุธใหม่เป็นด้านหลัก จนเสมือนกองทัพไทยเดินออกจากวังวนนี้ไม่ได้ และอาจไม่อยากออกด้วย

วิวาทะข่าวสาร

 

การขยายบทบาททางการเมืองของกองทัพจากรัฐประหารทั้งสองครั้ง และขยายต่อเนื่องในการเมืองปัจจุบันด้วยการเปิด "ปฎิบัติการจิตวิทยา" (งาน ปจว.) เพื่อขับเคลื่อนการต่อสู้ทางการเมืองของฝ่ายทหาร

 

งาน ปจว. เป็นมรดกสำคัญ และเป็นความเชี่ยวชาญของทหารที่ถูกถ่ายทอดมาตั้งแต่ยุคสงครามคอมมิวนิสต์ ปฎิบัติการเช่นนี้ ในโลกปัจจุบันถูกนำมาปรับเปลี่ยนให้เข้ากับยุคโลกาภิวัตน์ที่กิจกรรมทางด้านข่าวสารถูกนำไปไว้ในโลกโซเชี่ยล การมีบทบาททางเมืองของทหารจึงมีการนำเอางาน ปจว.มาเป็นเครื่องมือในการต่อสู้ และเพื่อให้สอดรับกับโลกออนไลน์ ปฎิบัติการเช่นนี้จึงถูกเรียกว่า "ปฎิบัติการข่าวสาร" หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า ปฎิบัติการ "ไอโอ" (IO) และอาจรวมไปถึงการสร้างข้อมูลที่อาจเข้าข่ายเป็น "เฟกนิวส์" เผยแพร่ในเวทีสาธารณะอีกด้วย

 

แต่ปฎิบัติการเช่นนี้ถูก "เปิดโปง" อย่างมากจากโลกภายนอกและชี้ให้เห็นถึงการมีบทบาทเบื้องหลังของฝ่ายกองทัพในเรื่องดังกล่าว หรืออาจเรียกสิ่งที่เกิดขึ้นได้ว่าเป็น "บทบาททางการเมืองของทหารในโลกไซเบอร์" บทบาทในส่วนนี้ก่อให้เกิด "วิวาทะข่าวสาร" เพราะเป็นบทบาทที่ทหารแทรกตัวอยู่หลังฉาก แตกต่างจากบทบาทเปิดที่เห็นได้ชัดเจน ถ้าเช่นนั้น กองทัพจะยังดำรงปฎิบัติการข่าวสารในปีใหม่ต่อไปอย่างไร

 

 

วิกฤตศรัทธา

 

ในท่ามกลางวิกฤตที่รุมเร้าสังคมไทย อันเป็นผลจากการระบาดใหญ่ของเชื้อโควิด-19 นั้น สภาวะเช่นนี้มีผลอย่างมากต่อสถานะของรัฐบาล และต่อสถานะของกองทัพด้วย ในวิกฤตเช่นนี้เห็นได้ชัดว่าสังคมมองสวนทางกับผู้นำทหารในหลายเรื่อง โดยเฉพาะในเรื่องของการใช้งบประมาณทหาร การจัดซื้อยุทโธปกรณ์ ซึ่งมีการใช้งบประมาณเป็นมูลค่าสูงในขณะที่สังคมกำลังเผชิญกับวิกฤตโรคระบาด

 

และภาวะเช่นนี้ทำให้สังคมเกิดมุมมองเชิงลบกับกองทัพ และนำเอาอาวุธที่จัดซื้อมาล้อเลียนเป็นเรื่องตลกในโลกโซเชี่ยล ตลอดรวมทั้งการล้อเลียนผู้นำกองทัพ และผู้นำรัฐบาลที่มาจากทหาร จนต้องยอมรับว่าพวกเขาเหล่านั้นกลายเป็น "ตัวตลก" ทางการเมืองในโลกโซเชี่ยลอย่างน่าขบขัน และสะท้อนถึงการที่สถานะของกองทัพไม่ได้รับความ "ศรัทธา" จากสังคม

 

นอกจากนี้ เรื่องของความไม่โปร่งใสที่เกิดขึ้นภายในกองทัพ ซึ่งมักจะเป็นเรื่องของ "เสนาพาณิชย์นิยม" (military commercialism) ที่เกี่ยวข้องกับการแสวงประโยชน์ของนายทหารระดับบน และกลายเป็นภาพลักษณ์ของการเอาเปรียบในทางธุรกิจต่อนายทหารระดับล่าง และทหารชั้นประทวน และยังรวมถึงอีกหลายเรื่องที่เป็นปัญหาในเชิงลบ เช่น การเกณฑ์ทหาร หรือผลประโยชน์จากการจัดซื้ออาวุธ เป็นต้น จนอาจเรียกได้ว่า กองทัพกำลังเผชิญกับ "วิกฤตศรัทธา" ครั้งใหญ่ และยังก่อให้เกิด "กระแสต่อต้านทหาร" ในสังคมไทยอีกด้วย

 

อนาคตกองทัพไทย 2565

 

โจทย์ "4ว." เป็นความท้าทายที่สำคัญต่อสถาบันกองทัพ และต่อตัวผู้นำทหารในปีใหม่อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ และทั้งยังน่าสนใจว่า กองทัพไทยจะตอบคำถาม 4 ข้อนี้ อย่างไรในท่ามกลางวิกฤตที่กำลังเกิดขึ้นจากการระบาดของโอไมครอน ที่อาจผสมเข้ากับเดลตาในปีใหม่นี้!