องค์กรต่อต้านคอร์รัปชันฯ ชี้เสาไฟกินรี คือขนมหวานของคนโกง

ดร.มานะ นิมิตรมงคล เลขาธิการองค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย) โพสต์บทความเรื่องมองลึกเสาไฟกินรีในเฟซบุ๊ก Mana Nimitmongkol  โดยมีเนื้อหา ดังนี้ 

เสาไฟกินรีคือขนมหวานของคนโกงเพราะซื้อขายง่าย ได้ราคาดี จับผิดก็ยาก แถมยังทำให้พวกตนดูดีมีผลงานอีกต่างหาก การใช้เงินภาษีแบบล้างผลาญจึงเกิดขึ้นเลียนแบบไปทั่วประเทศ ถึงเวลาที่เราต้องมองให้ลึก ให้รู้ว่ามันเกิดขึ้นได้อย่างไร การแก้ไขควรทำอย่างไร 

1. โกงเลียนแบบ – กินเป็นเครือข่าย  นอกจากเสาไฟส่องสว่างข้างถนนที่มีสารพัดรูปประดับ เคยสังเกตหรือไม่ว่ากว่าสิบปีมาแล้วประเทศของเรายังมีป้ายถนน ป้ายซอย ซุ้มประดับ รูปปั้น งานประติมากรรมตามที่สาธารณะอีกจำนวนมากที่ออกแนวศิลปะสวยมากสวยน้อยต่างกันไป การซื้อหาของเหล่านี้ระบาดไปทั่วไม่ได้มีแค่ อปท. แต่หน่วยงานอื่นอย่างกรมทางหลวงก็ใช้เงินไปมากเช่นกัน วันนี้จึงไม่มีใครบอกได้ว่าเราหมดเงินไปเท่าไหร่แล้วกับของแบบนี้ ไม่มีใครบอกได้ว่าการซื้อหาครั้งไหนคุ้มค่า ครั้งไหนที่ผลาญเงินและโกงกิน 

โชคดีว่า วันนี้พลังของสื่อโซเชียลได้ตีแผ่พฤติกรรมนี้ให้สังคมได้รู้เห็นสิ่งผิดปรกติที่กำลังเกิดขึ้น

2. โอกาสของคนโกง หลายคนกล้าพูดเต็มปากว่า  การจัดซื้อเป็นไปตามขั้นตอน ถูกกฎหมายแล้วไม่มีคอร์รัปชันแน่นอน แต่คอร์รัปชันไม่ได้มีแค่ในช่วงประมูลงานเท่านั้น อาจมีการเจรจาตกลง ล็อคสเปก ฮั้วกันในทุกขั้นตอนการจัดซื้อ ในกรณีนี้ยิ่งพิเศษกว่าเพราะมีการบิดเบือนเจตนาดีของรัฐให้กลายเป็นประตูที่เปิดกว้าง ทำให้ซื้อขายง่าย ได้ราคาดี แถมยังไม่มีใครเอาผิดได้   เพราะเสาไฟส่องสว่างข้างถนนมีเพื่อความสะดวกปลอดภัยของชาวบ้าน การมีรูปประดิษฐ์กินรีถือเป็นงานศิลปะที่สร้างเอกลักษณ์ท้องถิ่น เมื่อเพิ่มแผงโซล่าร์เซลล์เข้าไปอีกทำให้เสาไฟนี้กลายเป็นสินค้านวัตกรรมที่เข้าเงื่อนไขพิเศษตามกฎหมายและนโยบายรัฐ ทำให้เกิดช่องว่างทางกฎหมาย

ก. ปรกติการจัดซื้อต้องมีราคากลาง แต่เสาไฟที่มีสิ่งประดับรูปลักษณ์พิเศษจัดเป็น ‘งานศิลปะ’ ราคาจึงขึ้นอยู่กับดุลยพินิจความพอใจเป็นสำคัญ รายละเอียดที่กำหนดในงานศิลปะนั้นยังเป็นเงื่อนไขล็อคสเปกสินค้าได้โดยปริยายอีกด้วย 

ข. เพื่อส่งเสริมให้คนไทยประดิษฐ์คิดค้นสินค้าใหม่ เน้นงานวิจัยมากขึ้น ในปี 2558 ครม. จึงมีมติตามข้อเสนอของ สวทช. ให้จัดทำบัญชี ‘สินค้านวัตกรรม’ มีสินค้านับพันรายการ แล้วมีมาตรการส่งเสริมให้หน่วยราชการซื้อสินค้าในบัญชีนี้ เช่น ยอมให้ราคาแพงกว่าสินค้าอื่นได้ 10 - 20% จัดซื้อด้วยวิธีพิเศษ คัดเลือกหรือเฉพาะเจาะจงก็ได้ เสาไฟกินรีจึงได้สิทธิพิเศษนี้เช่นกัน

 ด้วยโอกาสที่กฎหมายเปิดให้เช่นนี้ คนสั่งการจึงได้ทั้งเงินทองและผลประโยชน์ทางการเมืองโดยไม่ต้องรับผิดชอบต่อผลที่กระทำไป การใช้ดุลยพินิจทำได้แม้จะขาดเหตุผลและข้อมูลที่ชัดเจนถึงความเหมาะสม จำเป็นและความต้องการของประชาชนในพื้นที่ โอกาสและแรงจูงใจที่จะทำเพื่อตนเองและพวกพ้องก็เกิดขึ้น นั่นคือคอร์รัปชัน 

3. คิดเองทำเองหรือเขาสั่งมา มีข้อสังเกตว่า คดีคอร์รัปชันใน อปท. ที่ถูกเปิดโปงหรือถูก ป.ป.ช. ดำเนินคดีมักเป็นการซื้อการลงทุนที่คล้ายกันหลายแห่งในเวลาไล่เลี่ยกัน เช่น คดีสนามฟุตซอล คดีสนามเด็กเล่น คดีกล้องวงจรปิด ที่เป็นเช่นนี้เพราะเขาทำตามๆ กัน หรือมีเครือข่ายชักใยอยู่เบื้องหลัง ทั้งที่เป็นนักการเมืองระดับชาติหรือข้าราชการจากส่วนกลาง โดยมีพ่อค้าเป็นคนวิ่งประสานงาน เครือข่ายเหล่านี้จะแนะนำขั้นตอนวิธีการและแผนการประมูลว่าที่ไหน จะให้ใครชนะการประมูล ราคาเท่าไหร่ ใครเป็นคู่เทียบไปจนถึงการจ่ายเงินทอน มีอยู่บ้างที่ผู้บริหาร อปท. เห็นแบบอย่างจากที่อื่นแล้วทำกันเองหลังเจรจากับพ่อค้า ดังนั้นการจัดซื้อทั้งหมดจึงเป็นเรื่องง่ายและมีตัวอย่างความสำเร็จให้เห็นแล้ว นอกจากนี้ยังพบว่า ผู้บริหาร อปท. หลายแห่งตัดสินใจซื้อเสาไฟแบบนี้เพราะแรงกดดันของชาวบ้านที่อยากเห็นของสวยของแปลกในชุมชนของตนบ้าง 

4. ข้อเสนอแนะ  

ก. ทำความเข้ากับประชาชน  ในโลกความเป็นจริงชาวบ้านอาจอยากได้เสาไฟสวยๆ สว่างไปทั่วก็ได้ ขณะที่บางคนยังคิดว่าเงินหลวง ไม่ใช่เงินเรา วันนี้ขอให้ตนได้ประโยชน์จับต้องได้ก็พอใจแล้ว ดังนั้นหากมีข้อมูล มีการวิเคราะห์ให้เขาเรียนรู้ตัดสินใจการใช้งบประมาณ น่าจะเป็นทางออกที่ดีในระยะยาว ควรมีเงินสดไว้ใช้ยามจำเป็น เจอโควิดก็ดูแลกันได้เต็มที่ เกิดเหตุร้ายแรงอย่างไฟไหม้โรงงานหมิงตี้ ก็พร้อมช่วยเหลือดูแลลูกบ้านทันทีไม่ต้องรอรัฐบาล เสาไฟฟ้ามาตรฐานประหยัดทนทาน แต่รูปปั้นและโซล่าร์เซลล์ราคาแพงอายุงานสั้น อาจชำรุดหรือถูกลักขโมย ต้องเสียเงินซ่อมบำรุงอีกมาก

ข.ใช้ข้อมูลและเทคโนโลยี่ การตรวจสอบข้อมูลมักไม่ครอบคลุม เพราะหลายครั้งพบว่าผู้ซื้อทำเป็นรายการแฝงอยู่ในโครงการอื่นหรือแสดงชื่อสินค้าที่แปลกประหลาด ทำให้ตรวจสอบยาก