ตำนานยายเม้า ความเชื่อชาวขแมร์
Grandma Mao หรือ ยายเม้า คือตำนานความเชื่อของชาวกัมพูชาที่มีมาอย่างยาวนาน แม้ประวัติของท่านจะไม่ชัดเจนมากนัก .. มีคำบอกเล่าที่ถึงตำนานยายเม้าที่หลากหลาย ตั้งแต่เรื่องที่ว่า เธอเป็นผู้หญิงสวย ที่แต่งงานกับนักรบที่มีพลัง และเมื่อสามีสิ้นใจ เธอก็เป็นผู้นำทัพในการต่อสู้กับประเทศไทย และกลายมาเป็นบุคคลผู้โด่งดัง หรือบ้างก็ว่า ยายเม้า เป็นภรรยาของตากรมโกห์ ซึ่งทั้งคู่อาศัยอยู่ภายในป่าใกล้กับภูเขาเพชรนิล และวันหนึ่งทั้งคู่เจอเสือภายในป่า ทำให้ตากรมโกห์ หลบหนีไป ทำให้เธอถูกเสือกิน .. แต่ไม่ว่าจะเป็นจากตำนานไหน .. ยายเม้า ก็ถือเป็นอีก 1 ความเชื่อของชาวขแมร์
ในกัมพูชา มีศาลยายเม้า หลัก ๆ อยู่ใน 2 แห่งค่ะ คือ ระหว่างทางจากเมืองกัมโป้ด ไปยังเมือง เค๊บ ที่มีรูปปั้นยายเม้าขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นรูปปั้นขนาดความสูง 29 เมตร ที่จากตำนานที่เล่าขานสืบต่อกันมานั้น บอกว่า นางกำลังนั่งเฝ้ารอสามีของนางอยู่
ส่วนอีก 1 แห่งนั้น คือที่ที่ทีมงานรายการสวัสดีอาเซียน เดินทางมาถึงนี่แหล่ะค่ะ บนถนนหมายเลข 4 ระหว่างทางจากกรุงพนมเปญ เพื่อไปยังเมืองตากอากาศสีหนุวิลล์ ถือเป็นจุดที่เห็นได้อย่างชัดเจนเลยค่ะ เพราะรถราแทบจะทุกคนที่ขับผ่านเส้นทางนี้ ก็จะต้องแวะจอดสักการะ กราบไหว้ และพรมน้ำมนต์ เพื่อขอให้คุ้มครองให้พวกเขาเดินทางกันได้อย่างปลอดภัยค่ะ
คุณลุงเฉิน ซัมโบ ผู้ดูแลศาลตรงนี้มานานหลายสิบปี บอกว่า ตำนานของยายเม้า มีมาตั้งแต่ช่วงต้นของปี 2400 หรือกว่า 150 ปีมาแล้วค่ะ แต่ศาลยายเม้าตรงนี้ เพิ่งตั้งขึ้นไม่กี่สิบปีที่ผ่านมา หลังจากที่ฝรั่งเศสได้สร้างถนนที่ตัดผ่านเส้นนี้ โดยแรกเริ่มนั้น ได้ตั้งศาลยายเม้าเพียงแค่ศาลาเดียว แต่หลังจากที่ความเชื่อยังคงแข็งกล้า ชาวบ้านผู้ศรัทธา ก็ได้สร้างศาลต่าง ๆ ขึ้นมาเคียงข้างศาลยายเม้า
แต่ตำนานของยายเม้า ที่คุณลุงเฉินคนนี้เล่าให้เราฟัง ยังแตกต่างจากที่เราได้ศึกษากันมาอีกค่ะ คุณลุงเฉินเล่าว่า ยายเม้า ได้ติดตามสามีไปเข้าร่วมในสงคราม ซึ่งขณะนั้นเธอตั้งครรภ์อยู่ โดยเธอได้เดินทางไปทางเรือพร้อมกับนักรบอื่น ๆ อีก 4 คน ระหว่างทางนั้น เรือรับนำหนักไม่ได้ เธอจึงตัดสินใจสละชีวิต เพื่อให้สามีและนักรบที่เหลือ ได้เดินทางไปต่อ .. ชาวบ้านจึงตั้งศาลแห่งนี้ขึ้น เพื่อรำลึกถึงความเสียสละของเธอ
ระหว่างที่พวกเราพูดคุยกัน ถ่ายทำรายการอยู่นั้น นอกจากรถราที่เข้ามาจอดที่ศาลยายเม้า เพื่อกราบไหว้แล้ว ก็จะได้ยินเสียงบีบแตรดังขึ้นมาเป็นระยะ ๆ ค่ะ .. ซึ่งก็คล้ายคลึงกับความเชื่อในบ้านเรา ที่เหมือนเป็นการแสดงความเคารพอีกทางหนึ่ง ในกรณีที่ไม่สะดวกจะจอดรถค่ะ ..
ไม่เพียงแต่กราบไหว้เท่านั้น.. ข้าง ๆ ศาล ยังมีถังน้ำมนต์ ที่ชาวขแมร์ จะตักล้างหน้า และล้างรถ เพื่อความเป็นสิริมงคลกับตัวเอง และรถของพวกเขาด้วยค่ะ
ข้าง ๆ กัน ยังมีศาลพระภูมิที่คล้ายกับในบ้านเรา ตั้งเอาไว้อยู่มากมาย ซึ่งลุงเฉินบอกกับพวกเราว่า เป็นของชาวบ้าน ที่นำมาสักการะยายเม้าที่นี่ ตามแต่ความเชื่อของแต่ละคน ซึ่งลุงเฉินยังเล่าให้ฟังอีกว่า ด้วยพลังอำนาจของสิ่งที่มองไม่เห็น ก็ทำให้เกิดความสูญเสียมาแล้วนักต่อนัก โดยเฉพาะกับกลุ่มคนที่ไม่ได้แสดงความเคารพต่อยายเม้า .. คนนี้