ปฐมพยาบาลผู้ป่วย"โรคลมชัก"ที่ถูกต้อง

นพ.สมศักดิ์ อรรฆศิลป์ อธิบดีกรมการแพทย์ กล่าวว่า จากการประมาณการพบว่าประเทศไทยมีผู้ป่วยโรคลมชักราว 6 7 แสนคน และสามารถพบได้ในทุกเพศทุกวัย โดยมีสาเหตุจากโรคทางกรรมพันธุ์ ภาวะติดเชื้อในสมอง สมองขาดออกซิเจน มีไข้สูงแล้วชัก มีอุบัติเหตุ  ทำให้เกิดแผลเป็นในสมอง ความเสื่อมของร่างกายหรือเนื้องอกเจริญผิดปกติแต่กำเนิด การได้รับสารพิษบางอย่าง เป็นต้น ผู้ป่วย โรคลมชักจะมีอาการหลากหลาย ทำให้สังเกตยาก

ผู้ป่วยส่วนหนึ่งอาจไม่รู้ตัวว่าป่วยเป็นโรคลมชัก จึงไม่ได้รับการรักษา เช่น ภาวะเหม่อลอย วูบ เบลอจำอะไรไม่ได้ชั่วขณะ ฯลฯ ทั้งนี้ผู้ป่วยโรคลมชักเสียชีวิตก่อนวัยอันควรมากกว่าคนทั่วไปถึง   2 6 เท่า ซึ่งส่วนหนึ่งเสียชีวิตจากอุบัติเหตุขณะชัก แต่หากได้รับการรักษาที่เหมาะสม ผู้ป่วยสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างปกติ สำหรับการรักษามีทั้งการรับประทานยา และผ่าตัด ปัจจุบันพบว่าผู้ป่วยโรคลมชักดื้อต่อยาที่รักษามากขึ้น

อาการชักที่อยู่ในภาวะวูบ ภาวะเหม่อลอย เป็นเพียงไม่กี่วินาทีแล้วหาย ทำให้ไม่ทันสังเกต ถ้ามีอาการเหล่านี้ซ้ำ ๆ แม้จะไม่มีอาการเกร็ง ชัก กระตุก ควรมาพบแพทย์เพื่อซักประวัติ รวมทั้งการตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (EEG)   สามารถบอกได้ว่าเป็นภาวะของโรคลมชักหรือไม่ ทั้งนี้ผู้ป่วยโรคลมชักหลายคนมีอาการ เช่น เห็นภาพหมุน เห็นภาพเคลื่อนไหวเร็วกว่าปกติ เห็นแสงจ้าสีสันหลากหลาย บางคนเห็นภาพหลอน หูแว่ว

เมื่อได้รับการตรวจคลื่นไฟฟ้าในสมอง จึงพบว่ามีอาการของโรคลมชัก ประเทศไทยมีการผ่าตัดสมองรักษาโรคลมชัก  ปีละประมาณร้อยกว่าราย ซึ่งถือว่าไม่มากถ้าเทียบกับผู้ป่วยที่มีอาการดื้อยาในขณะนี้ที่มีหลายหมื่นคน  โดยโรงพยาบาลที่พร้อมทุกด้านในการรักษาโรคลมชักด้วยการผ่าตัดสมองยังมีไม่กี่แห่ง สถาบันประสาทวิทยา กรมการแพทย์ เป็นหน่วยงานที่ให้การดูแลรักษาผู้ป่วยเฉพาะโรคเกี่ยวกับระบบประสาทและสมอง ตลอดจนรับส่งต่อจากทั่วประเทศเพื่อมารักษาที่สถาบันฯ

นพ.อุดม ภู่วโรดม ผู้อำนวยการสถาบันประสาทวิทยา กล่าวว่า การปฐมพยาบาลผู้ป่วยโรคลมชักต้องทำให้ถูกวิธี ที่ผ่านมาพบว่ามีการเอาช้อนหรือสิ่งของต่าง ๆ ไปงัดปาก เพื่อป้องกันการกัดลิ้นผู้ป่วยซึ่งเป็นความเชื่อที่ผิด เพราะการเอาสิ่งของต่าง ๆ เข้าปากผู้ป่วยจะเพิ่มความเสี่ยงทำให้เกิดการสำลัก หรือสิ่งของนั้นหลุดลงไปในหลอดลม เกิดการอุดตัน ในทางเดินหายใจ อาจทำให้เสียชีวิตได้ สำหรับวิธีที่ถูกต้องและจดจำง่าย "ไม่งัด ไม่ง้าง ไม่ถ่าง ไม่กด ไม่ทั้งหมด หยุดชักเองได้" โดยสามารถให้การช่วยเหลือด้วยการดูแลสภาพสิ่งแวดล้อมรอบตัวผู้ป่วยขณะมีอาการชัก เพื่อไม่ให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วย เช่น   ป้องกันไม่ให้พลัดตกจากที่สูง หากมีอาการในบริเวณที่มีการสัญจรไปมาต้องคอยระมัดระวังอุบัติเหตุ เป็นต้น

เมื่อผู้ป่วยหยุดชักจึงให้ผู้ป่วยนอนตะแคงไปด้านใดด้านหนึ่ง คลายเสื้อผ้าให้หลวม อยู่ในที่ที่อากาศถ่ายเท นอกจากภาวะชักเกร็งกระตุกแล้ว ยังต้องระวังกลุ่มผู้ป่วยที่มีอาการชักเหม่อลอย เนื่องจากเมื่อมีอาการจะไม่รู้สึกตัวและอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ เช่น ว่ายน้ำแล้วเกิดจมน้ำ ชักขณะขับรถ เป็นเหตุให้เกิดอันตรายต่อตนเอง ผู้ร่วมเส้นทางหรือทรัพย์สินได้

ส่วนผู้ป่วยที่ต้องทำงานกับเครื่องจักรจะต้องระมัดระวังเป็นอย่างมาก โดยผู้ใกล้ชิด คนในครอบครัวและเพื่อนร่วมงาน ควรจะทำความเข้าใจกับโรคนี้เพื่อให้ความช่วยเหลือ แก่ผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง ผู้ป่วยโรคลมชักที่มีอาการกำเริบจะมีภาวะชักเกร็ง กระตุก ไม่เกิน 2 นาที แต่หากชักนานถึง 5 นาที ควรรีบนำส่งสถานพยาบาลที่ใกล้ที่สุด หรือโทรแจ้งหมายเลข 1669 เพื่อขอความช่วยเหลือ เนื่องจากมีความเสี่ยงที่จะชักต่อเนื่องไม่หยุด และดื้อต่อการรักษาด้วยยาเพิ่มมากขึ้นด้วย