รั้วกระแสไฟฟ้าแรงสูง ไม่อาจทำหน้าเป็นเขตกั้นระหว่างคนกับสัตว์ป่าได้อย่างสมบูรณ์ ฝูงกระทิงป่า จึงเดินออกมาหากินในไร่ข้าวโพด ในช่วงที่กำลังเก็บเกี่ยว ซึ่งข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เหล่านี้ ถือเป็นอาหารโปรดสำหรับพวกมัน
สภาพของยอดข้าวโพดที่ถูกกัดกินโดยกระทิงเมื่อคืนนี้ ใกล้กันคือรอยเท้าของพวกมัน ที่ยังมีให้เห็น นิวัตร บุญบัวคำ ชาวไร่ข้าวโพดจำนวน 30 ไร่ ในพื้นที่สปก 4-01 ที่อยู่ติดกับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาแผงม้า ตอนนี้ เสียหายจากการบุกรุกของกระทิงและช้างป่าไปแล้ว 2 ไร่
นิวัตรต้องมานอนเฝ้าไร่ ทุกคืน ตั้งแต่ 6 โมงเย็นไปจนถึงเช้า การจุดประทัดเป็นวิธีขับไล่ฝูงกระทิงที่เข้ามากินผลผลิตทางการเกษตร ที่เขาคิดว่า ได้ผลมากที่สุด แม้อาจไม่สามารถขับไล่กระทิง ไปได้ร้อยเปอร์เซน แต่อย่างน้อย จากกระทิงที่ลงมากันเป็นฝูง ก็เหลืออยู่ 2-3 ตัว ที่หลุดเข้าไปกินข้าวโพดในไร่ นิวัตร บอกว่า เมื่อปีที่แล้วพืชผลของเขาถูกกระทิงทั้งฝูงบุกกินจนเกือบหมดทั้ง 30 ไร่
ย้อนไปเมื่อ ปี 2537 กระทิงในเขตป่าเขาแผงม้ามี 7-8 ตัวเท่านั้น ผ่านมา 23 ปี ปัจจุบันในป่าเขาแผงม้านั้น มีกระทิงราว 300 ตัว และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น กระทิงหนึ่งตัวใช้พื้นที่หากินไม่น้อยกว่า 30 ไร่ นั่นหมายความว่าต้องมีพื้นที่ถึง 9,000 ไร่ขณะที่ป่าเขาแผงม้ามีพื้นที่เพียง 5,000 ไร่
รองอธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช บอกว่า ในกลุ่มกระทิงจะมีกระทิงหนุ่มที่ถูกจ่าฝูงขับไล่ออกมา กลายเป็นกระทิงโทน และมากินนอกเขตป่า ทำลายพืชผลอาสินของชาวบ้าน กระทิงที่ออกมาอยู่นอกเขตพื้นที่ป่านี้ กำลังวางแผนผลักดันด้วยการใช้คนตอนไปอยู่ป่าเขาภูหลวง ซึ่งก็ต้องเตรียมสถานที่พื้นที่ให้พร้อม ที่จะเป็นแหล่งอาหาร โป่ง แร่ธาตุ แหล่งน้ำและทุ่งหญ้า
กระทิงจะสามารถอยู่ให้ป่าได้หรือไม่ขึ้นอยู่กับ 3 ปัจจัย คือ มีทุ่งหญ้า มีแหล่งน้ำ และมีโป่งแร่ธาตุ เราเดินทางเข้าไปในป่าเขาภูหลวง ต่ออีก 4 กิโลเมตร
พื้นที่กลางป่าทึบนี้ คือแปลง ปลูกป่า F 48 เนื้อที่ราว 50 ไร่มีลักษณะเป็นทุ่งหญ้า เจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาภูหลวงบอกว่า ตรงนี้อาจจะเป็นพื้นที่เป้าหมายหาก รองรับกระทิงเขาแผงม้าที่ถูกแบ่งย้ายมา
ในอดีตป่าเขาแผงม้า และป่าเขาภูหลวง เป็นป่าผืนเดียวกัน ที่เรียกว่าดงดงพญาไฟ แต่ภายหลังจากที่ชาวบ้านต้องใช้พื้นที่ปลูกพืชไร่ ป่าจึงแบ่งออกเป็นสองผืน แต่เดิมพื้นที่ทั้งสองป่านี้มีกระทิงอาศัยอยู่เดิม มีสภาพป่าที่หลากหลาย ส่วนใหญ่เป็นป่าดิบแล้ง บางจุดเป็นป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ส่วนบนยอดเขามีหุบทุ่งหญ้าซึ่งถือว่าเป็นระบบนิเวศที่เหมาะแก่การอยู่อาศัยของสัตว์ป่า
ปฏิเสธไม่ได้ว่าพื้นที่ป่าเขาแผงม้าทุกวันนี้ทีสภาพเป็นเกาะ คือป่าถูกรอบล้อมไปด้วยพื้นที่การเกษตรและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน ข้อมูลจากส่วนราชการยืนยันว่าพื้นที่การเกษตรส่วนใหญ่รอบเขาแผงม้าเป็นพื้นที่ ป่าสงวน ที่ผ่อนปรนให้ชาวบ้านมาทำมากิน และนั่นก็หมายความว่า กระทิงและสัตว์ป่าอื่นๆ อยู่มาก่อนการเข้าทำประโยชน์ของชาวบ้าน