ว่าด้วยเรื่อง....กัญชา - ข้าวหมาก

ไม่ว่าจะเปลี่ยนสถานะไปอย่างไรไปตามยุคสมัย หรือก็คือตามกฎหมายที่รัฐกำหนดขึ้นมาในภายหลังด้วยเหตุผลในห้วงเวลานั้นๆ อย่างเช่นกัญชา ที่กระแสของโลกขณะนี้ได้ปลดล็อกจากสิ่งเสพติดไปแล้วหลายประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่เป็นต้นแบบให้ประเทศไทยกำหนดให้กัญชาเป็นสิ่งเสพติดอย่างสหรัฐอเมริกาจำนวนหลายรัฐ ก็คลายกฎให้ประชาชนใช้เพื่อสันทนาการหรือทางการแพทย์แล้ว พืชล้มลุกที่เคยอยู่ในแปลงเกษตรจึงถูกพูดถึงมาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่มีข่าวว่ารัฐบาลกำลังจะเปิดช่องให้สามารถใช้กัญชาเพื่อการศึกษาวิจัยกับคนเป็นครั้งแรก แต่ถึงอย่างไรคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ป.ป.ส.) ก็ยังยืนว่ากัญชายังมีสถานะเป็นยาเสพติด ประชาชนทั่วไปปลูกไม่ได้

ส่วนเรื่องข้าวหมากซึ่งจัดว่าเป็นอาหารหรือขนมที่อยู่ในเทรนด์ของคนรักสุขภาพชนิดหนึ่ง เมื่อมีข้อมูลทางการแพทย์ยืนยันว่าจุลินทรีย์ที่มีอยู่ในข้าวหมากมีคุณประโยชน์ต่อระบบทางเดินอาหาร แต่ข้าวหมาก ซึ่งนับเป็นภูมิปัญญาไทยแท้ๆ ก็โด่งดังยิ่งขึ้นอีก เมื่อเจ้าหน้าที่สรรพสามิตจับกุมและดำเนินคดีเปรียบเทียบปรับคุณป้ารายหนึ่งในข้อหาจำหน่ายสาโท ซึ่งป้ารายนี้ก็ยืนยันตลอดว่าสิ่งที่บรรจุถุงนำมาขายนั้นเป็นน้ำข้าวหมาก อันเป็นผลผลิตจากข้าวหมากที่ใช้ยิสต์ที่เรียกว่าลูกแป้งคนละตัวกับสาโท ประเด็นนี้ยิ่งเป็นข้อถกเถียงกันในสังคมถึงความเหมาะสมในการบังคับใช้กฎหมายยิ่งขึ้นอีก เมื่อเกิดกรณีคล้ายๆ กัน คือเจ้าหน้าที่สรรพสามิตจับกุมดำเนินคดีในข้อหาจำหน่ายสุราสาโทโดยไม่ได้รับอนุญาตต่อผู้ค้าข้าวหมากในงานโอท็อป โดยผู้ขายยืนยันว่าน้ำข้าวหมากที่นำมาขายนั้นมีส่วนผสมหลักจากแป้งข้าวหมากและเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้าน ไม่ได้ทำมาเป็นสุราเพื่อขายแต่อย่างใด

อย่างไรก็ตามกัญชากับข้าวหมากก็มีสถานะที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน กล่าวคือ กัญชาจัดเป็นสิ่งเสพติดที่ผิดกฎหมาย คนปลูก คนขาย และผู้เสพมีความผิดอย่างแน่นอน ส่วนเรื่องประโยชน์ของพืชตัวนี้ เป็นเรื่องที่ต้องพิจารณากันต่อไป เพราะมีเสียงคัดค้านปลดล็อกจากสิ่งเสพติดก็ยังมีมาก ขณะที่ฝ่ายสนับสนุนก็มีไม่น้อยเช่นกัน แต่สำหรับข้าวหมาก ถ้าหากผู้ค้าไม่เลี่ยงบาลีแบบขายน้ำข้าวหมากที่ใช้เพื่อการดื่มสันทนาการ ไม่ใช่การรับประทานเพื่อสุขภาพอย่างของกินอื่นๆ ก็ยังนับเป็นโอท็อปที่รัฐบาลควรสนับสนุนมากกว่าคอยจ้องจับผิด

ทั้งที่เจ้าหน้าที่สรรพสามิตก็รู้อยู่แก่ใจว่าสูตรไหนคือข้าวหมากและแบบใดที่เรียกว่าสาโท ขณะที่ชาวบ้านเองก็ต้องมีความระมัดระวังในเรื่องของตัวบทกฎหมาย เพราะตราบใดที่สองสิ่งนี้ยังคาบลูกคาบดอกกันอยู่ก็ต้องชัดเจนในการผลิตและการวางขายให้ตรงตามจุดประสงค์คืออาหารเพื่อสุขภาพเพราะไม่เช่นนั้นก็จะทำให้ผู้ประกอบการข้าวหมากทั้งหมดต้องพลอยเดือดร้อน

แม้กัญชากับข้าวหมากจะมีความแตกต่างกันบนเส้นแบ่งระหว่างประโยชน์กับโทษอยู่มากพอสมควร หากทั้งสองกรณีก็ขึ้นกับกฎหมายซึ่งเจ้าหน้าที่ต้องทำตามหน้าที่อยู่แล้ว แต่เมื่อมองถึงคุณประโยชน์ก็นับว่าน่าเสียดายยิ่ง หากทรัพยากรที่ประเทศไทยมีอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าภูมิปัญญา ไม่ได้ถูกจัดสรรและใช้สอยไปอย่างถูกกาลเทศะและเป็นประโยชน์สูงสุดของสังคมโดยรวม เพียงเพราะการกระทำที่ไม่อยู่กับร่องกับรอยของบางคนบางฝ่าย ลักษณะเช่นนี้จึงต้องอาศัยสำนึกสุจริตประกอบกับการบังคับใช้กฎหมายไปพร้อมกัน ในส่วนของกัญชาที่ยังเป็นสิ่งเสพติดอยู่นั้นก็เป็นเรื่องของสังคมไทยที่จะร่วมกันพิจารณาไตร่ตรองว่า ควรจะวางสถานะของพืชชนิดนี้เอาไว้ตรงไหน ระหว่างสิ่งเสพติด ยารักษาโรค หรือแม้แต่การเสพเพื่อสันทนาการอย่างเช่นบุหรี่ ฯลฯ