โควิดติดได้กี่รอบ? ไขข้อข้องใจสาเหตุที่ทำให้เป็นโควิดได้มากกว่า 1 ครั้ง
คนเราสามารถติดโควิดได้กี่รอบ? นักวิจัยย้ำโควิด-19 เป็นแล้วเป็นอีกได้ เผยมีโอกาสเป็นซ้ำ 3-4 ครั้งต่อคน และ 1-2 ครั้งภายใน 1 ปี
ช่วงนี้หลายหน่วยงานและแพทย์หลายท่านออกมาเผยถึงสถานการณ์การแพร่เชื้อของโรคโควิด-19 ที่เริ่มเข้าสู่กราฟขาขึ้น ทั้งยังเป็นการติดโควิดรอบสองในผู้ที่เคยมีประวัติการเป็นโควิด-19 แล้ว เนื่องจากไวรัสมีการพัฒนาการแพร่พันธุ์และเกิดสายพันธุ์ใหม่ขึ้นเรื่อยๆ เพื่อต่อสู้กับภูมิคุ้มกันของร่างกายเรา ส่งผลให้ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ต่างพากันกังวลถึงอัตราการติดเชื้อซ้ำที่อาจจะเพิ่มขึ้นในอนาคต นอกจากนี้ ยังพบว่าระลอกการแพร่ระบาดของเชื้อโควิด-19 ยังคงมีมากถึง 2-3 ครั้งภายในหนึ่งปี ซึ่งสะท้อนถึงสัญญาณที่บ่งบอกความน่ากังวลของโรคโควิด-19 ที่ยังมีอยู่ในอนาคต
นอกจากนี้ ผู้ที่ติดเชื้อสายพันธุ์โอไมครอน ถึงแม้จะเคยติดเชื้อไปแล้วก็ยังสามารถกลับมาติดเชื้อโควิด-19 ได้อีกเช่นกัน โดยจะเป็นการติดเชื้อจากสายพันธุ์อื่น ไม่ว่าจะเป็น BA.2 หรือ BA2.12.1 ในสหรัฐฯ หรือสายพันธุ์ BA.4 หรือ BA.5 ในแอฟริกาใต้
โดยเหล่านักวิจัยรวมถึงผู้เชี่ยวชาญด้านระบาดวิทยา ระบุว่า ผู้ที่ได้รับการติดเชื้อจะมีโอกาสที่จะกลับมาติดเชื้ออีกครั้งมากถึง 3 ถึง 4 รอบเลยทีเดียว นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้ที่ติดเชื้อไปแล้วจะยังคงมีอาการที่บ่งบอกถึงการติดเชื้อโควิด-19 นานถึงเดือนหรือเป็นปี เป็นอาการที่เรารู้จักกันในชื่อ ลองโควิด (Long Covid)
Juliet Pulliam ผู้เชี่ยวชาญโรคระบาดวิทยา อธิบายเรื่องนี้ว่า ไวรัสจะยังคงพัฒนาไปเรื่อยๆ และผู้คนยังสามารถติดเชื้อโควิด-19 นี้หลายต่อหลายครั้งเช่นเดียวกัน ซึ่งในปัจจุบันยังไม่สามารถระบุได้อย่างแน่ชัดว่ามนุษย์เราจะสามารถติดเชื้อโควิด-19 ได้อีกกี่ครั้ง
อย่างไรก็ตาม นี่ไม่ใช่สิ่งที่หลายๆ คนคาดการณ์ไว้ตั้งแต่แรก ผู้เชี่ยวชาญต่างคิดว่าภูมิคุ้มกันจากการฉีดวัคซีนและการเคยติดเชื้อมาแล้วจะไม่ทำให้เกิดการติดเชื้อครั้งใหม่ หรืออาจพูดได้ว่าการเกิดขึ้นของโอไมครอนได้ทำลายการคาดการณ์เหล่านั้น เพราะสายพันธุ์นี้ถูกวิวัฒนาการขึ้นมาเพื่อหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันบางส่วน ทำให้ถึงแม้ว่าเราจะได้รับการฉีดวัคซีนมาแล้วหลายครั้ง ก็ยังคงมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อซ้ำหลายครั้งเช่นกัน
ด้าน Kristian Andersen นักวิจัยด้านไวรัสวิทยาได้ให้ความเห็นว่า “หากเรายังคงใช้วิธีเดิมในการจัดการกับการแพร่ระบาดโควิด-19 ก็มีโอกาสที่มนุษย์จะกลับมาติดเชื้อซ้ำได้ราว 2 ครั้งใน 1 ปี” แต่ถึงแม้ว่าเราจะสามารถกลับมาติดเชื้อได้หลายครั้งในหนึ่งปี การที่เราได้รับวัคซีนจำนวนมากในปัจจุบัน มีส่วนช่วยให้เมื่อเกิดการติดเชื้ออาการจะไม่หนักถึงขั้นเข้ารักษาตัวที่โรงพยาบาลเหมือนแต่ก่อน
การกลับมาใหม่
ลูอิส ฮวาเนส นักไวรัสวิทยาจากศูนย์เทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติสเปน (Spanish National Centre for Biotechnology) เผยว่า มีอย่างน้อย 14 เปอร์เซ็นต์ของผู้ติดโรคโควิด-19 ที่กลับมาตรวจพบว่าติดเชื้ออีกครั้ง แต่เขาเชื่อว่ามันไม่ใช่การติดเชื้อใหม่ แต่เป็นเชื้อไวรัสเดิมที่ฟื้นกลับมาอีกครั้ง
หนึ่งในคำอธิบายของเขาคือ ประชากรโดยรวมสร้างภูมิคุ้มกันต่อไวรัสนี้ แต่การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของคนบางคนยังช้าอยู่
"เมื่อระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองช้าลง ไวรัสซึ่งเหลืออยู่ที่ไหนสักแห่งในร่างกายจะกลับมาอีกครั้ง"
ไวรัสสามารถอยู่ในร่างกายได้
ไวรัสบางสายพันธุ์สามารถอยู่ในร่างกายได้ถึง 3 เดือนหรือมากกว่านั้น ฮวาเนส อธิบายว่า เมื่อคนเข้ารับการตรวจและพบว่าผลกลายเป็นลบแล้ว เราก็ตั้งสมมติฐานกันว่าร่างกายได้สร้างภูมิคุ้มกันขึ้นได้แล้ว ดังนั้นไวรัสก็ไม่ควรจะกลับมาอีก แต่เขาบอกว่าอาจยังมีเชื้อที่ทำให้เกิดโรคบางตัวซ่อนอยู่ในเนื้อเยื่อซึ่งระบบภูมิคุ้มกันร่างกายยังไม่พบ แต่สิ่งที่นักวิทยาศาสตร์ยังงุนงงและสงสัยเกี่ยวกับโรคโควิด-19 คือช่วงเวลาอันสั้นระหว่างที่คนไข้หายและกลับไปตรวจพบเชื้ออีกครั้ง
เรื่องที่ยังเป็นประเด็นสงสัย
ระบบภูมิคุ้มกันทำงานกับแต่ละโรคไม่เหมือนกัน อย่างโรคหัด การฉีดวัคซีนตอนเด็กครั้งเดียวก็เพียงพอ แต่ก็มีวัคซีนสำหรับไวรัสอื่น ๆ ที่ยังไม่มีประสิทธิภาพเท่าและต้องฉีดเพิ่มอย่างสม่ำเสมอ และก็มีวัคซีนสำหรับไข้หวัดใหญ่หรือไข้หวัดธรรมดา ที่เราต้องฉีดวัคซีนทุกปีเพราะไวรัสเหล่านั้นสามารถกลายพันธุ์ได้
สำหรับโอมิครอนด้วยความที่ยังเป็นไวรัสสายพันธุ์ใหม่ นักวิทยาศาสตร์ยังไม่เข้าใจว่าเหตุใดระยะห่างระหว่างการติดเชื้อ 2 ครั้งถึงได้สั้นนัก
อิซิโดโร มาร์ติเนซ นักวิจัยที่สถาบันสุขภาพคาร์ลอสที่ 3 (Carlos III Health Institute) ที่กรุงมาดริด บอกว่า หากไม่มีระบบภูมิคุ้มกันที่ทำงานไปได้ตลอด ในการระบาดครั้งต่อไปในอีกหนึ่งหรือสองปี คุณก็จะกลับมาติดเชื้ออีกครั้งซึ่งเป็นเรื่องปกติ
"ไม่บ่อยที่คนคนหนึ่งจะติดไวรัสเดิมหลังจากรักษาหายแล้ว เท่าที่เรารู้ ไวรัสตัวนี้ไม่ได้เปลี่ยนแปลงตัวมากเท่ากับไวรัสไข้หวัด"
เขาคิดคล้ายๆ กันกับ ฮวาเนส นักไวรัสวิทยาจากสเปน ว่าที่คนกลับมาติดเชื้ออีกครั้ง น่าจะเป็นการติดเชื้อเดิมที่ฟื้นขึ้นมาใหม่ก่อนจะถูกทำลายอย่างสิ้นเชิง
อย่างไรก็ดี ทั้งนักวิจัยทั้งสองต้องศึกษาเรื่องนี้ต่อไปอีก และเป็นวิทยาศาสตร์นี่แหละที่จะช่วยให้รัฐบาลคิดมาตรการที่จะรับมือกับโรคระบาดต่อไป
โควิด-19 เป็นแล้วเป็นซ้ำได้อีก โรคโควิด-19 เมื่อเป็นแล้วสามารถเป็นซ้ำได้อีก โดยทั่วไปการเป็นซ้ำ มักจะเกิดขึ้นหลัง 3 เดือนไปแล้ว แต่ก็มีหลายคน เป็นซ้ำแบบมีอาการและตรวจพบชัดเจนตั้งแต่ 2 เดือนขึ้นไป การเป็นซ้ำพบได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่
ศ.นพ.ยง ระบุว่าเพิ่มเติม "ติดโควิดซ้ำอาการ" เบื้องต้นจากการศึกษาของเรา ที่ศูนย์ จุฬา ในผู้ป่วยที่ยืนยันหลักฐานว่าเป็นซ้ำ ครั้งที่ 2 ประมาณ 40 คนการเป็นครั้งที่ 2 มีทั้งที่มีอาการมากกว่า และมีอาการน้อยกว่า แต่ส่วนใหญ่ จะมีอาการน้อยกว่า และการรักษาในกรณีที่เป็นซ้ำ ส่วนใหญ่รักษาตามอาการ ในการเป็นครั้งแรกเกือบทั้งหมดได้รับยาต้านไวรัส favipiravir และเมื่อเป็นครั้งที่ 2 ไม่มีใครที่มีอาการหนัก หรือปอดบวม จนระดับออกซิเจนต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานเลย อาจจะเป็นเพราะว่าระบบภูมิต้านทานที่เกิดขึ้นทั้งวัคซีน และการติดเชื้อช่วยลดความรุนแรง และมีหลายรายติดเชื้อแล้วยังได้รับวัคซีนอีก ทำให้การเป็นซ้ำครั้งที่ 2 ความรุนแรง ถึงขั้นรุนแรงมากน้อยลงอย่างมาก ตามคำจำกัดความของการเป็นซ้ำ ส่วนใหญ่จะให้ระยะห่างจากการเป็นครั้งแรกกับครั้งที่ 2 ห่างกัน 3 เดือน
ศ.นพ. ยง ระบุ เพิ่มเติมว่า อย่างไรก็ตามการ "ติดโควิดซ้ำอาการ" สามารถเกิดขึ้นได้ ดั้งนันโรคนี้จึงคล้ายกับโรคทางเดินหายใจทั่วไป เช่นไข้หวัดใหญ่ ไข้หวัดทั่วไป ที่เป็นแล้วมีโอกาสเป็นซ้ำได้อีก ดังนั้นในผู้ป่วยที่เคยเป็นแล้ว จึงจำเป็นที่จะต้องมีการกระตุ้นด้วยวัคซีนในระยะเวลาที่เหมาะสม เรากำหนดไว้ว่าถ้าไม่เคยฉีดวัคซีนมาก่อน หรือฉีดวัคซีนไม่ครบ 2 เข็ม เมื่อติดเชื้อ ให้ฉีดวัคซีนกระตุ้นอีก 1 ครั้ง ตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไปหลังติดเชื้อวันแรกถ้าฉีดวัคซีนมาแล้วครบ 2 เข็มหรือมากกว่า แล้วติดเชื้อ การติดเชื้อจะเปรียบเสมือนเป็นการฉีดวัคซีนเข็ม 3 ภูมิต้านทานจากกระตุ้นได้ดี ดังนั้นจึงแนะนำให้ฉีดวัคซีนกระตุ้นหลังติดเชื้อ 6 เดือนขึ้นไปนับจากวันที่ติดเชื้ออีก 1 ครั้ง เพื่อรักษาระดับภูมิต้านทานให้คงสูงอยู่ลดการติดเชื้อซ้ำ