มัดรวม "โรคหน้าร้อน" ที่ต้องระวังมีอะไรบ้าง พร้อมเช็กอาการ และวิธีดูแลสุขภาพ

28 กุมภาพันธ์ 2568 หลังจาก กรมอุตุนิยมวิทยา ประกาศประเทศไทยได้สิ้นสุดฤดูหนาวและเข้าสู่ฤดูร้อนแล้ว ในวันนี้ (28 ก.พ. 2568) นั้น ทีมข่าว "เนชั่นทีวี" ขอพาไปรู้จักโรคที่มากับหน้าร้อน เพื่อเป็นการเตือนภัยสุขภาพที่ควรระมัดระวัง 

ในช่วง "ฤดูร้อน" ของทุกปี ไม่เพียงอากาศที่ร้อนระอุเท่านั้น เรามักเจอกับการเจ็บไข้ได้ป่วยกันง่ายขึ้น ทั้งอากาศร้อนจนเป็นลมแดด รวมถึง การป่วยจากน้ำดื่มและอาหารที่ไม่สะอาด เนื่องจากอากาศร้อนทำให้อาหารเสียง่าย ส่งผลให้โรคร้ายทยอยกันมาให้เห็น โดยเฉพาะโรคทางเดินอาหาร โรคทางเดินหายใจ ซึ่งเป็นภัยสุขภาพที่ต้องระวัง 

"ฮีทสโตรก" อาการเจ็บป่วยที่พบบ่อยในช่วงฤดูร้อน 

"โรคลมแดด" หรือ "ฮีทสโตรก" (Heatstroke) คือ โรคอันตรายที่พบได้บ่อยในช่วงหน้าร้อน เกิดจากที่อยู่ท่ามกลางอากาศร้อนมากเกินไป ทำให้เกิดภาวะร่างกายมีอุณหภูมิสูงกว่าปกติ เมื่อเกิดอาการควรได้รับการรักษาในทันที เพราะอาจส่งผลกระทบที่รุนแรงต่อหัวใจ สมอง ไต และกล้ามเนื้อ หากได้รับการรักษาที่ล่าช้า อาจทำให้อันตรายถึงแก่ชีวิตได้

อาการของ "ฮีทสโตรก" เกิดจากร่างกายได้รับความร้อนมากเกินไป โดยร่างกายจะมีอุณหภูมิสูงกว่า 40 องศาเซลเซียส ร่างกายระบายความร้อนไม่ทัน เพราะมีการสูญเสียน้ำจากร่างกายออกไปทางเหงื่อเป็นจำนวนมาก ผู้ป่วยจะมีอาการ ซึม ชัก หรือเซลล์ของอวัยวะทำงานผิดปกติ

อาการของโรคลมแดด

• ตัวร้อนขึ้นเรื่อยๆ จนทำให้ความร้อนในร่างกายสูงถึง 40 องศาฯ
• ไม่มีเหงื่อออก รู้สึกกระหายน้ำมาก
• หายใจถี่ ชีพจรเต้นแรง
• ปวดศีรษะ หน้ามืด ความดันโลหิตต่ำ
• อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน

การป้องกันโรคลมแดด

• ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8 แก้ว
• ใส่เสื้อผ้าสีอ่อน ระบายอากาศได้ดี
• ใช้ครีมกันแดด SPF 15 และไม่ควรทาครีมกันแดดหนาจนเกินไป
• หลีกเลี่ยงการอยู่กลางแดด หรือ การเล่นกีฬาในสภาพอากาศที่ร้อนจัด
• งดเครื่องดื่มแอลกฮอล์

หากพบผู้มี "อาการโรคลมแดด" ขอให้รีบนำเข้าที่ร่มอากาศถ่ายเทได้สะดวก ให้นอนราบยกเท้าทั้งสองข้างขึ้นสูง เพื่อเพิ่มการไหลเวียน ถอดเสื้อผ้าให้เหลือน้อยชิ้น คลายชุดชั้นใน ใช้ผ้าชุบน้ำเย็น น้ำแข็งประคบตามซอกคอ หน้าผาก รักแร้ ขาหนีบร่วมกับใช้พัดลมเป่า เพื่อระบายความร้อนและลดอุณหภูมิร่างกายให้ต่ำลงอย่างรวดเร็วที่สุด หากไม่หมดสติให้ดื่มน้ำเปล่ามากๆ และนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด

อาการป่วยและโรคหน้าร้อนที่น่ากังวล

นอกจากโรคลมแดดแล้ว ยังมีอาการป่วยและโรคหน้าร้อนที่น่ากังวล ดังนี้



"โรคพิษสุนัขบ้า" หรือ "โรคกลัวน้ำ" 

• เกิดจากเชื้อไวรัสที่มีอยู่ในน้ำลายของสัตว์ สามารถติดต่อได้จากการโดนสุนัขหรือแมวกัด หรือถูกเลียบริเวณที่มีแผลถลอก หากถูกกัดให้รีบทำความสะอาดแผลทันที และรีบไปพบแพทย์เพื่อฉีดวัคซีนป้องกัน

"โรคบิด"

• เกิดจากการรับประทานอาหารที่มีเชื้อแบคทีเรีย หรืออะมีบา ซึ่งสามารถติดต่อผ่านการรับประทานอาหาร ผักดิบ รวมถึงน้ำที่มีการปนเปื้อน โดยผู้ป่วยจะมีอาการถ่ายอุจจาระบ่อย หรือมีมูกเลือดปน และมักมีไข้ด้วย

โรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ

• โรคไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ ปอดบวม ปวดหัว ตัวร้อน ไอจาม มักเกิดจากอากาศเปลี่ยนไปมา หรืออยู่ในที่ที่อากาศถ่ายเทไม่ดี ร่วมกับร่างกายที่อ่อนแอ เมื่อรู้สึกตัวว่าเป็นหวัดให้พักผ่อน ดื่มน้ำอุ่นให้มากๆ และแยกนอนร่วมกับผู้อื่น หากยังไม่ดีขึ้นควรไปพบแพทย์

โรคผิวหนัง

• ในหน้าร้อนอาจทำให้เราเกิดเม็ด ผดผื่นคัน สามารถป้องกันได้ด้วยการอาบน้ำชำระร่างกายและรักษาความสะอาดบ่อยๆ หลีกเลี่ยงการสัมผัสน้ำสกปรกหรือน้ำที่ไม่สะอาด

โรคเครียด

• ปัญหาหนึ่งที่พบบ่อยในหน้าร้อน ทำให้เกิดอาการปวดหัว นอนไม่หลับ โมโหและหงุดหงิดง่าย จนกระทบไปถึงความสัมพันธ์กับบุคคลรอบข้าง วิธีคลายเครียดง่ายๆ คือ หนีร้อนไปอยู่ในที่ที่มีอากาศเย็นสบาย เช่น ในห้องแอร์ ใต้ร่มไม้ หรือหางานอดิเรกทำ ฝึกนั่งสมาธิ เป็นต้น

โรคหน้าร้อน และ ภัยสุขภาพ

นอกจากนี้ กรมควบคุมโรค ออกโรงเตือนในหน้าร้อนทุกปี สำหรับโรคที่มากับหน้าร้อน โดยออกประกาศการป้องกันโรคและภัยสุขภาพที่เกิดในช่วงฤดูร้อนของประเทศไทย เพื่อให้ประชาชนดูแลสุขภาพอนามัยของตนเองได้อย่างถูกต้อง 

สำหรับ "โรคหน้าร้อน" และ ภัยสุขภาพ ที่มีแนวโน้มพบผู้ป่วยเพิ่มขึ้นในฤดูร้อน กรมควบคุมโรค แบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่

กลุ่มที่ 1 โรคติดต่อทางเดินอาหารและน้ำ 5 โรค ประกอบด้วย 



1.โรคอุจจาระร่วง เกิดจากการรับประทานอาหาร หรือน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อโรค พบได้ในทุกกลุ่มวัย ผู้ป่วยจะถ่ายเหลว อาเจียน ส่วนใหญ่มักหายได้เอง

2.ไข้ไทฟอยด์ หรือไข้รากสาดน้อย เกิดจากการได้รับเชื้อแบคทีเรียที่ปนเปื้อนมากับอุจจาระหรือปัสสาวะของผู้ป่วย ผู้ป่วยจะมีอาการไข้สูงลอยมากกว่า 1 สัปดาห์ ปวดศีรษะ ปวดท้อง ท้องอืดหรือท้องผูก หรือมีผื่นขึ้นตามลำตัว

3.โรคอาหารเป็นพิษ เกิดจากการรับประทานอาหารหรือน้ำที่ปนเปื้อนสารพิษหรือสารเคมี มักพบในพืชและสัตว์ เช่น เห็ด และอาหารทะเลต่างๆ อาการป่วยจะขึ้นอยู่กับชนิดและปริมาณของสารพิษที่ได้รับ ผู้ป่วยที่มีอาการเล็กน้อยจะหายได้เองภายใน 24-48 ชั่วโมง ส่วนผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง อาจอาเจียนและท้องเสียจนร่างกายขาดน้ำและเกลือแร่อย่างรุนแรงได้

4.อหิวาตกโรค ติดต่อโดยการรับประทานอาหารหรือน้ำที่มีเชื้ออหิวาตกโรคปะปนอยู่ ส่วนใหญ่มีอาการถ่ายเหลวเป็นน้ำ คลื่นไส้อาเจียน

5.โรคไวรัสตับอักเสบเอ  เกิดจากเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิด เอ ติดต่อโดยการรับประทานอาหารและน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อ การใช้เข็มฉีดยาและการมีเพศสัมพันธ์กับผู้ที่ติดเชื้อ ทำให้เกิดการอักเสบแบบเฉียบพลันของตับ

อาการของโรคไวรัสตับอีกเสบเอ มีตั้งแต่ไม่แสดงอาการ หรือมีอาการอักเสบเล็กน้อยถึงขั้นตับอักเสบรุนแรง โดยทั่วไปจะมีไข้อ่อนๆ เหนื่อยล้า ปวดหัว ท้องผูก ปวดบริเวณท้องขวาบน ปวดตามกล้ามเนื้อและข้อ ปัสสาวะสีเข้ม ตาและตัวเหลือง และสามารถหายขาดได้



สำหรับแนวทางการป้องกันโรคทางเดินอาหารและน้ำ ได้แก่ การยึดหลัก "กินร้อน ช้อนกลาง ล้างมือ" นอกจากนี้ ต้องดื่มน้ำที่สะอาด น้ำต้มสุก หรือน้ำที่บรรจุในขวดที่มีฝาปิดสนิท

• กินร้อน คือ กินอาหารที่ปรุงสุกใหม่ๆ
• ช้อนกลาง คือ ช้อนที่มีไว้ตักกับข้าวใส่จานตัวเองและใช้คนเดียว
• ล้างมือ คือ การล้างมือ ให้สะอาดด้วยน้ำและสบู่หรือแอลกอฮอลล์ทุกครั้ง ก่อนและหลังการประกอบอาหาร รับประทานอาหาร และหลังเข้าห้องน้ำ 

สำหรับกลุ่มที่ 2 กรมควบคุมโรค ระบุถึง "ภัยสุขภาพ" แบ่งได้ 3 เรื่อง ได้แก่

1.การเจ็บป่วยและเสียชีวิตจากภาวะอากาศร้อน สภาพอากาศที่ร้อนจัดจนร่างกายปรับตัวไม่ทัน การป้องกันคือ งดออกกำลังกายหรือทำงานกลางแดดเป็นเวลานาน ไม่ให้ร่างกายขาดน้ำ ดื่มน้ำให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว สวมเสื้อผ้าที่ระบายเหงื่อได้ดี

2.ผลกระทบต่อสุขภาพจากปัญหาหมอกควัน ประชาชนมีความเสี่ยงที่จะป่วยโรคทางเดินหายใจ การป้องกันคือ ปิดประตูหน้าต่างบ้านให้มิดชิด ทำความสะอาดบ้านสม่ำเสมอ สวมหน้ากากอนามัยที่ป้องกันฝุ่นละอองขนาดเล็กได้ เช่น N95 และไม่เผาขยะ ไม่เผาป่า ลดการใช้รถยนต์ส่วนตัว ไม่สูบบุหรี่ในที่สาธารณะ

3.การบาดเจ็บและเสียชีวิตจากการจมน้ำ สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการชวนกันไปเล่นน้ำตามลำพังที่แหล่งน้ำตามธรรมชาติ การป้องกันคือ ผู้ปกครองควรดูแลบุตรหลานอย่างใกล้ชิด และควรจัดการแหล่งน้ำเพื่อให้เกิดความปลอดภัย เช่น สร้างรั้ว ติดป้ายคำเตือน จัดให้มีอุปกรณ์ช่วยคนตกน้ำไว้บริเวณแหล่งน้ำเสี่ยงสำหรับการช่วยเหลือ 

อย่างไรก็ตาม เมื่อพบเห็นคนตกน้ำ ให้รีบโทรแจ้ง 1669 และหาอุปกรณ์ที่ลอยน้ำได้หรือเสื้อชูชีพ โยนให้คนที่ตกน้ำจับพยุงตัว เป็นต้น 

เปิดวิธีป้องกันและดูแลสุขภาพ จากโรคหน้าร้อน

สำหรับวิธีป้องกันและดูแลสุขภาพ จาก "โรคหน้าร้อน" สามารถปฏิบัติตัวป้องกันได้ไม่ยาก ดังนี้

• เลือกทานอาหารและน้ำดื่ม เน้นที่อาหารมีความสด ใหม่ และสะอาด
• หมั่นออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อยสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง ครั้งละ 30 นาที โดยช่วยฤดูร้อน ไม่ควรหักโหมจนเกินไป
• ปรับสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม ไม่ว่าที่บ้านหรือที่ทำงาน อากาศต้องถ่ายเทสะดวก ส่วนห้องแอร์ก็ต้องเย็นอย่างพอเหมาะด้วยอุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส เพื่อป้องกันเมื่อพอออกไปข้างนอกห้องอาจทำให้เกิดอาการวูบได้ง่ายๆ
• อยู่บ้านปลอดภัยดีกว่า นอกจากจะประหยัดในยุคเศรษฐกิจขาลงแบบนี้ การอยู่บ้านยังทำให้เราเย็นสบาย ไม่ต้องกลัวโรคลมแดด แต่หากจำเป็นควร สวมหมวก หรือกางร่มก็ไม่ผิดกติกาแต่อย่างใด
• งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อากาศร้อนๆ ไม่ควรคลายเครียดด้วยเครื่องดื่มมึนเมา โดยเฉพาะคนที่มีโรคประจำตัว อาทิ โรคความดันโลหิตสูง หรือโรคหัวใจ การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อาจทำให้ร่างกายปรับสภาพไม่ทันถึงขั้นเกิดภาวะช็อกได้

อ้างอิง : ข้อมูลจาก
กรมควบคุมโรค
รพ.ศิครินทร์
รพ.วิภาวดี

ขอบคุณภาพบางส่วนจาก : Darko Djurin, Anna Lisa จาก Pixabay