นิทรรศการ"นครรัฐไทยในสุวรรณภูมิ" เป็นภาคสุดท้ายของเรื่องราวประวัติศาสตร์โบราณคดีในประเทศไทยที่เริ่มต้นนำเสนอมาตั้งแต่ปีพ.ศ.25460 เรื่อง "คนแรกเริ่มบนแผ่นดินเรา" ปี พ.ศ. 2561 จัดแสดงเรื่อง "จากบ้านสู่เมือง : รัฐแรกเริ่มบนแผ่นดินไทย"เป็นเนื้อหาภาคสอง นิทรรศการพิเศษเรื่อง "นครรัฐไทยในสุวรรณภูมิ" ในปีพ.ศ. 2562นี้ นำเสนอเกี่ยวกับความเป็นมาของบ้านเมือง รัฐ หรือนครรัฐและอาณาจักรของกลุ่มคนตระกูลภาษาไทย - ลาวบนแผ่นดินไทยตั้งแต่ก่อนและหลังพุทธศตวรรษที่ 19 ลงมา ประกอบด้วย
จากรัฐโบราณสู่บ้านเมืองไทย เป็นบทนำแสดงความเป็นมาและการก่อร่างสร้างบ้านเมืองไทยบนดินแดนสุวรรณภูมิก่อนการสถาปนารัฐไทยในพุทธศตวรรษที่19
รัฐไทยในสุวรรณภูมิ แสดงความเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นของแต่ละรัฐในภาคใต้ คือนครศรีธรรมราช ภาคกลาง คือ อยุธยา ภาคเหนือคือสุโขทัยและล้านนาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่19 เป็นต้นมา จนถึงเป็นราชอาณาจักรสยามสมัยอยุธยา
จากสยามรัฐสู่ราชอาณาจักรไทย แสดงพัฒนาการของบ้านเมืองสมัยกรุงธนบุรีหลังจากเสียกรุงศรีอยุธยาและสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่ต้องปรับเปลี่ยนให้เข้าสู่โลกแห่งศิลปวิทยาสมัยใหม่
และ ราชาธิปัตย์รัฐสยาม เป็นหัวข้อสำคัญของนิทรรศการที่มุ่งนำเสนอเรื่องราวความเป็นปึกแผ่นของบ้านเมืองตั้งแต่สมัยการปกครองโดยระบอบราชาธิปไตยของนครรัฐไทยสืบเนื่องนับต่อมาเป็นเวลามากกว่า 700 ปี ตั้งแต่กษัตริย์ในระบอบพ่อขุนถึงระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช ภายใต้คติความเชื่อเรื่องเทวราชา จักรพรรดิราชและธรรมราชา พระมหากษัตริย์ผู้กอปรด้วยทศพิธราชธรรม ในการบำบัดทุกข์ บำรุงสุขแก่อาณาประชาราษฎร์ทรงแผ่พระอำนาจรวบรวมสยามเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันภายใต้รัฐสยามจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์เมื่อบ้านเมืองมีการปรับเปลี่ยนไปให้สอดคล้องกับความเป็นไปของโลกภายนอกและได้พัฒนามาสู่ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระประมุขแม้ว่าพัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรมไทยจะเปลี่ยนไปเท่าใดก็ตามสัญลักษณ์ความเป็นชาตินั้นยังคงอยู่ที่พระมหากษัตริย์เสมอมา
ในนิทรรศการครั้งนี้กรมศิลปากรได้คัดเลือกโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ สำคัญมากกว่า 200 รายการ จากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติทั่วประเทศ19 แห่ง สำนักหอสมุดแห่งชาติ คลังพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย และหอประติมากรรมต้นแบบ สำนักช่างสิบหมู่ มาจัดแสดง ณพระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร
ตัวอย่างวัตถุโบราณ
พระเจดีย์จำลองศิลปะอยุธยาตอนต้น พุทธศตวรรษที่ 20ทองคำพบในกรุพระปรางค์วัดราชบูรณะจังหวัดพระนครศรีอยุธยา พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
พระพุทธรูปทรงเครื่องใหญ่ปางมารวิชัย ศิลปะอยุธยาตอนปลาย พุทธศตวรรษที่ 23สำริด ขนาด สูง 86 ซม ตักกว้าง 50 ซม. นางลัดดา ศุภธรรมกิจ มอบให้เมื่อพ.ศ. 2533พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เจ้าสามพระยาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
บัลลังก์จำลอง ศิลปะล้านนา พุทธศตวรรษที่ 22โลหะผสมปิดทองกว้าง 16.8 ซม. ยาว 36.8 ซม. สูง. 32.9 ซม. ได้จากการขุดค้นวัดเจดีย์สูงตำบลฮอด อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ซึ่งตั้งอยู่บริเวณที่จะถูกน้ำท่วมเมื่อสร้างเขื่อนภูมิพล จังหวัดตาก พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร
ซึ่งเปิดให้เข้าชมระหว่างวันที่ 25กรกฎาคม 25 ตุลาคม พุทธศักราช 2562 เว้นวันจันทร์ - วันอังคารและวันหยุดนักขัตฤกษ์ ณ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร