หมอยง เปิดข้อมูล "ฝีดาษลิง" เหตุใดตุ่มจึงขึ้นบริเวณอวัยวะเพศ และป้องกันยาก

6 สิงหาคม 2565 “ฝีดาษลิง” แพร่กระจายไปทั่วโลก ล่าสุดพบผู้ป่วยยืนยันในประเทศไทยแล้ว 4 ราย ขณะที่ ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หรือ “หมอยง” หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้โพสต์เฟซบุ๊ก “Yong Poovorawan” ได้เปิดข้อมูลการระบาดของ “ฝีดาษลิง” หรือ “ฝีดาษวานร” เหตุใดมีตุ่มหนองเกิดขึ้นตามจุดต่างๆของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณอวัยวะเพศ มีรายละเอียดดังนี้..

ฝีดาษวานร ทำไมตุ่มจึงขึ้นบริเวณอวัยวะเพศ
ยง ภู่วรวรรณ  6 สิงหาคม 2565

ลักษณะแตกต่างของตำแหน่งที่ผื่นขึ้นหรือตุ่มน้ำ ระหว่างผู้ป่วยฝีดาษลิงที่เกิดในแอฟริกา กับผู้ป่วยที่พบนอกแอฟริกา จะเห็นว่าประมาณ 40 เปอร์เซ็นต์ของผู้ป่วยที่เกิดขึ้นนอกแอฟริกามีตุ่มขึ้นบริเวณอวัยวะเพศ หรือส่วนที่ทำกิจกรรมทางเพศ ทั้งนี้เพราะ..

การเกิดในแอฟริกา ส่วนใหญ่เริ่มต้นจากสัตว์สู่คน ไม่ว่าจะเป็นสัตว์ฟันแทะจำพวกหนู การที่เราได้รับเชื้อจะรับเชื้อทางการสัมผัส หรือเข้าทางระบบทางเดินหายใจ เชื้อจะเข้าสู่กระแสเลือดและต่อมน้ำเหลือง ที่ทำให้ต่อมน้ำเหลืองโต มีไข้เมื่อยเนื้อ เมื่อยตัว แล้วหลังจากนั้นจึงมีตุ่มน้ำเกิดขึ้น 

การเกิดจะเกิดส่วนปลายของร่างกายก่อน เช่น แขน ขา ศีรษะ แล้วค่อยมาที่ลำตัว ดังนั้นการเกิดจากการกระจายไปตามกระแสโลหิต ลักษณะตุ่ม จึงเกิดในระยะเดียวกันหรือใกล้เคียงกันหรือเรียกว่าสุกพร้อมกัน

แต่การเกิดในผู้ป่วยนอกแอฟริกาจะมี 2 ระยะ ระยะแรกคือการสัมผัสโดยเฉพาะในกิจกรรมทางเพศ เชื้อจะเข้าตามรอยถลอกของร่างกาย จึงเปรียบเสมือนเป็นการปลูกฝีแบบสมัยก่อน สมัยก่อนเราปลูกฝีโดยการหยดหนองฝีที่ต้นแขน แล้วใช้เข็มแหลม สะกิดหรือข่วน ให้เป็นรอยถลอกเล็กน้อย ตุ่มหนองฝี จะขึ้นตามตำแหน่งที่เราข่วน หรือรอยถลอก แล้วก็หายไป ร่างกายก็จะสร้างภูมิต้านทานขึ้น 

ยกเว้นในรายที่มีภูมิต้านทานต่ำ เชื้อจะเข้าสู่กระแสโลหิตแล้วเกิดการกระจายตัวของตุ่มได้ทั้งตัว การเกิดตุ่มในผู้ป่วยนอกแอฟริกาที่กำลังระบาดอยู่นี้ หลายหมื่นคน จะอยู่ในกลุ่มเพศชายถึง 98%  และมีตุ่มเกิดขึ้นที่บริเวณอวัยวะเพศถึง 40%  และผู้ป่วยมักจะพบร่วมกับ โรคที่เกี่ยวข้องกับเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย 
 

การเกิดโรคจึงมี 2 ระยะ ระยะแรกตุ่มที่ขึ้นจะขึ้นบริเวณอวัยวะเพศก่อน เกิดจากเชื้อสัมผัสกับรอยขูดถลอก หรือบริเวณที่สัมผัส รอยโรคจะเกิดขึ้นคล้ายกับการปลูกฝี แต่เมื่อเชื้อเข้าสู่กระแสโลหิต แล้วกระจายไปทั่วจึงค่อยเกิดตุ่ม ที่ศีรษะแขนขาและลำตัว ตามมาทีหลัง ระยะต่างๆของตุ่มที่เกิดจึงไม่ได้อยู่ในระยะเดียวกันทั้งหมด

การติดต่อของโรคนี้ที่เกิดขึ้นนอกแอฟริกา จึงอยู่ในวัยเจริญพันธุ์ และเป็นเพศชายเป็นส่วนใหญ่ แต่ต่อไปในอนาคต กิจกรรมทางเพศ จะกระจายไปเข้าสู่เพศหญิงได้ แล้วในที่สุด โรคนี้จึงเป็น โรคที่ยากต่อการควบคุม 

อย่างไรก็ตามการติดของโรคนี้ ติดได้ยากกว่าโรค covid-19 เป็นร้อยเท่า ดังนั้นกลุ่มเสี่ยงเท่านั้นที่จะมีโอกาสได้รับเชื้อในระยะแรกนี้

ขณะที่ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข ระบุถึงฝีดาษลิงว่า หากพบผื่นตามลำตัว เป็นตุ่มนูน ตุ่มน้ำใส ตุ่มหนอง หรือตุ่มตกสะเก็ด มีไข้ เจ็บคอ ปวดหัว กล้ามเนื้อ ต่อมน้ำเหลืองโต ควรรีบไปพบแพทย์