เพชรคัลลินัน ( Cullinan diamond ) เป็นเพชรดิบขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยพบกันมา มันหนัก 3,106.75 กะรัต หรือ 621.35 กรัม มีความยาวประมาณ 10.5 ซม. ถูกพบเมื่อวันที่ 26 มกราคม 2448 ที่เหมืองพรีเมียร์ หมายเลข 2 ในเมืองคัลลินัน ใกล้กับกรุงพริทอเรีย ของแอฟริกาใต้ โดยโธมัส อีวาน พาวเวลล์ นักขุด ซึ่งนำมันขึ้นมาจากเหมือง และมอบให้กับผู้จัดการเหมืองคือ เฟรเดอริก เวลส์ เพชรถูกตั้งชื่อตามโธมัส คัลลินัน ประธานของเหมือง
เซอร์วิลเลียม ครุกส์ เป็นผู้วินิจฉัยเพชรดิบ และพบว่าเพชรนี้มีคุณสมบัติพิเศษที่ความสว่างใส แต่พบจุดสีดำอยู่ตรงกลาง สีสันของเพชรบริเวณรอบ ๆ จุดดำนั้นสวยงามและเปลี่ยนไปตามเครื่องมือที่ใช้วิเคราะห์ เขาคิดว่ามันเกิดจากความเครียดภายในของอัญมณี ซึ่งพบได้ค่อนข้างยากในเพชร
ในเดือนเมษายน ปีเดียวกัน มันถูกนำออกขายที่กรุงลอนดอน แต่ถึงแม้จะได้รับความสนใจเป็นอย่างมาก แต่ก็ยังขายไม่ออกจนผ่านไป 2 ปี ในที่สุดในปี 2450 รัฐบาลอาณานิคมทรานส์วาลในแอฟริกา ได้ซื้อเพชรคัลลิแนน และนายกรัฐมนตรีหลุยส์ โบทา ได้ทูลเกล้าถวายเพชรแก่พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 7 พระมหากษัตริย์แห่งสหราชอาณาจักร เมื่อ 9 พฤศจิกายน 2450 ในวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระองค์
หลังจากนั้นเพชรถูกตัดแบ่งและเจียระไนโดยบริษัท Joseph Asscher & Co ในกรุงอัมสเตอร์ดัม ของเนเธอร์แลนด์
เพชรคัลลินัน ถูกตัดแบ่งเป็นสามส่วนใหญ่ ๆ และต่อมาก็แบ่งเป็น 9 ชิ้นใหญ่ 96 เม็ดย่อย และเศษเพชรน้ำหนักรวม 19.5 กะรัต
เพชรที่เจียระไนแล้วชิ้นใหญ่ที่สุดนั้นได้ชื่อว่า คัลลินัน 1 หรือดาวที่ยิ่งใหญ่แห่งแอฟริกา มันหนัก 530.4 กะรัต และได้ชื่อว่าเป็นเพชรเจียระไนที่ใหญ่สุดในโลก
ปัจจุบัน คัลลินัน 1 ถูกติดไว้ที่ส่วนหัวของคทากางเขน ซึ่งเป็นคทาประจำพระมหากษัตริย์อังกฤษ
เพชรชิ้นที่ใหญ่เป็นอันดับ 2 จากเพชรคัลลินัน ชื่อ คัลลินัน 2 หรือดาวดวงที่ 2 แห่งแอฟริกา มันหนัก 317.4 กะรัต ถูกประดับไว้ที่พระมหามงกุฏอิมพีเรียลสเตต ซึ่งทั้งพระมหามงกุฏและคทา ต่างก็เป็นส่วนหนึ่งของเครื่องราชกกุธภัณฑ์แห่งสหราชอาณาจักร
ที่เหลืออีก 7 เม็ดใหญ่ 96 เม็ดย่อย และเศษเพชร เป็นกรรมสิทธิ์ของบริษัทที่ตัดแบ่งและเจียระไนในฐานะของค่าตัดแบ่งและเจียระไรเพชร จนกระทั่งรัฐบาลแอฟริกาใต้นั้นขอซื้อไว้ทั้งหมด และสำนักข้าหลวงใหญ่แห่งสมาพันธ์แอฟริกาได้ทูลเกล้าฯถวายแด่สมเด็จพระราชินีแมรีเมื่อวันที่ 28 มิถุนายน 2454
ปัจจุบันเพชรเม็ดใหญ่ 7 เม็ด ซึ่งมีน้ำหนักรวม 208.29 กะรัต และถูกนำไปประดับตกแต่งข้าวของต่าง ๆ เป็นสมบัติส่วนพระองค์ของสมเด็จพระราชินีเอลิซาเบธที่ 2 ซึ่งได้รับในฐานะมรดกมาจากสมเด็จพระราชินีแมรี่ในปี 2496 นอกจากนั้นสมเด็จพระราชินียังทรงครอบครองเพชรเจียระไนเม็ดเล็ก ๆ และเศษเพชรที่ยังไม่ได้เจียระไนอีกชุดหนึ่งด้วย