การประโคมย่ำยาม ในงานพระราชพิธีพระบรมศพ

การประโคมย่ำยามเป็นราชประเพณีโบราณในพระบรมมหาราชวัง เพื่อเป็นสัญญาณให้ข้าราชการรู้กำหนดเวลาในการปฏิบัติหน้าที่และการประโคมย่ำยามเวลามีพระบรมศพ หรือพระศพพระราชวงศ์ ตลอดจนขุนนางผู้ใหญ่ การบรรเลงดนตรีไทยในงานพระราชพิธีเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์ และพระบรมราชวงศ์ประการหนึ่งควบคู่ไปกับการประโคมของงานเครื่องสูง ตามโบราณราชประเพณี การประโคมย่ำยามในงานพระราชพิธีพระบรมศพหรือพระศพ   แต่เดิมดนตรีที่ใช้ประโคมย่ำยามมีเฉพาะวงแตรสังข์และวงปี่ไฉนกลองชนะอยู่ในงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวังจะประโคมย่ำยามเริ่มตั้งแต่เวลา 06.00 น. 24.00 น. รวมแล้ว 7 ครั้ง ก่อนเสียงประโคมย่ำยามจะดังขึ้น เริ่มด้วยแตรสังข์ กับปี่ไฉน กลองชนะ  ทำการประโคมทุก 3 ชม. ทุกวันจนครบกําหนดไว้ทุกข์ 100 วัน  2 เดือน  1 เดือน 15   วัน  7 วัน ตามพระเกียรติยศพระบรมศพหรือพระศพ การบรรเลงดนตรีไทยในงานพระราชพิธีเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมราชวงศ์ การประโคมย่ำยามพระบรมศพพระมหากษัตริย์ เครื่องประโคมจะประกอบไปด้วย มโหระทึก 2   ปี่ 2  สังข์ 1 แตรงอน 8 แตรฝรั่ง 8 เปิง 1 และกลองชนะ 20  ถ้าหากเป็นพระศพจะไม่มีมโหระทึกการประโคมย่ำยาม มีขั้นตอนเรียงลำดับวงประโคมลำดับที่ 1 คือ วงแตรสังข์ ประกอบด้วยเครื่องดนตรี สังข์ แตรงอน แตรฝรั่ง ประโคม "เพลงสำหรับบท" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 2 จึงเริ่มขึ้นวงประโคมลำดับที่ 2 คือ วงปี่ไฉนกลองชนะ (หรือเรียกว่า วงเปิงพรวด) ประกอบด้วยเครื่องดนตรี ปี่ไฉน กลองชนะ เปิงมาง "ประโคมเพลงพญาโศกลอยลม" จบแล้ว วงประโคมวงที่ 3 จึงเริ่มขึ้นวงประโคมลำดับที่ 3 คือ วงปี่พาทย์นางหงส์ ประกอบด้วย ปี่ชวา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ตะโพน กลองทัด ฉิ่ง "ประโคมเพลงชุดนางหงส์"เมื่อประโคม ครบทั้ง 3 วงแล้ว ก็ถือว่าเสร็จการประโคมย่ำยาม 1 ครั้ง ส่วนการบรรเลงปี่พาทย์นางหงส์ แต่เดิมใช้วงปี่พาทย์นางหงส์บรรเลงในงานศพสามัญชนต่อมานำมาบรรเลงในงานสวดพระอภิธรรมศพเจ้านายและตอนถวายพระเพลิงพระบรมศพและพระศพ การนำปี่พาทย์นางหงส์มาบรรเลงในพิธีหลวงมีขึ้นเป็นครั้งแรก เมื่อสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชประสงค์ให้นำวงปี่พาทย์นางหงส์ของกรมศิลปากรเข้ามาร่วมประโคมในงานบำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อพุทธศักราช 2538  โดยบรรเลงสลับต่อจากการประโคมย่ำยามของงานเครื่องสูงของสำนักพระราชวัง ความเป็นมาของปี่พาทย์นางหงส์ ประโคมร่วมกับการย่ำยามถวายในงานพระราชพิธีพระบรมศพ และพระศพเจ้านายชั้นสูง จึงปรากฏในรัชกาลปัจจุบันนี้มุกระวี  ดีบุกคำ ทีมข่าวศิลปวัฒนธรรมบันเทิง เนชั่นทีวีรายงาน