เลือกตั้ง 66 : "แรงงานอพยพ" โจทย์สำคัญ รัฐบาลใหม่ กำหนดนโยบายเชิงยุทธศาสตร์

ต้อนรับ"วันแรงงานแห่งชาติ" ในวันที่ 1 พฤษภาคม 2566  "เนชั่นทีวีออนไลน์" ขอนำเสนอมุมมอง  "รศ. ดร. อนุสรณ์ ธรรมใจ" กรรมการวิทยาลัยนานาชาติปรีดี พนมยงค์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ อดีตกรรมการธนาคารแห่งประเทศไทย ต่อทิศทางเศรษฐกิจ โดยเฉพาะการก่อเกิดรัฐบาลใหม่ หลังเลือกตั้ง 66 จะต้องให้ความสนใจต่อปัญหาแรงงานอย่างไร 

"รศ. ดร. อนุสรณ์ ธรรมใจ" เปิดเผยว่า มูลค่าส่งออกขยายตัวติดลบลดลงในเดือนมีนาคมโดยเฉพาะสินค้าเกษตรและสินค้าอุตสาหกรรมเกษตรขยายตัวดี ดุลการค้าเริ่มกลับมาเกินดุลจากการหดตัวของการนำเข้ามากกว่าคาดการณ์ อุปสงค์ในตลาดโลกต่อชิ้นส่วนอิเลคทรอนิกส์และเครื่องใช้ไฟฟ้ามีการชะลอตัวลงชัดเจน อาจส่งผลต่อภาคส่งออกโดยรวมของไทยเนื่องจากสัดส่วนมูลค่าสินค้ากลุ่มนี้สูงถึง 1 ใน 4 ของมูลค่าส่งออกทั้งหมด 

ทั้งนี้ มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นในการขาดแคลนแรงงานในภาคอุตสาหกรรมเกษตรและภาคอุตสาหกรรมการผลิตใช้แรงงานทักษะสูง ขณะที่ขนาดของตลาดภายในแทบไม่มีการเติบโตจากอัตราการเกิดที่ต่ำมากและสังคมเข้าสู่สังคมผู้สูงวัย บางภาคส่วนของระบบเศรษฐกิจไทยจึงต้องอาศัยแรงงานอพยพจากประเทศเพื่อนบ้านในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

"รัฐบาลใหม่ควรมียุทธศาสตร์และนโยบายเกี่ยวกับโครงสร้างประชากรและแรงงานอพยพ ตลอดจนการตั้งถิ่นฐานของคนที่ไม่มีสัญชาติไทยให้เหมาะสม ไม่ควรปล่อยให้มีการตั้งถิ่นฐานเป็นการถาวรโดยไม่มีการจัดระเบียบ"

การจัดระเบียบนี้ต้องพิจารณามิติทางด้านเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และความมั่นคงให้ชัดเจน การเปิดเสรีให้ชาวต่างชาติและนักลงทุนต่างชาติในธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ ที่ดิน ซึ่งเป็นทรัพยากรที่มีจำกัดและคนไทยส่วนใหญ่ก็ยังไม่สามารถเข้าถึงทรัพยากรที่ดินและอสังหาริมทรัพย์จึงต้องดำเนินการอย่างรอบคอบรัดกุม   

"รศ. ดร. อนุสรณ์ ธรรมใจ" กรรมการวิทยาลัยนานาชาติปรีดี พนมยงค์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวต่อว่า ธุรกิจอสังหาริมทรัพย์ไตรมาสแรกหดตัวแรง คาดว่า แนวโน้มยังคงเป็นขาลงจากแรงกดดันอัตราดอกเบี้ยขาขึ้นและหมดมาตรการผ่อนปรน LTV ต้นทุนวัสดุก่อสร้างพุ่งสูงจากราคาพลังงานทรงตัวในระดับสูงก่อนหน้านี้ ด้านมูลค่าโครงการเปิดใหม่ลดลงในไตรมาสแรกปีนี้เทียบกับไตรมาสสี่ปีที่แล้ว -40% เป็นการปรับตัวให้สอดคล้องกับอุปสงค์ที่ลดลงอย่างมากและมีการพุ่งขึ้นของโอนกรรมสิทธิ์อสังหาริมทรัพย์ก่อนมาตรการผ่อนปรน LTV หมดอายุ 

ประเทศไทยนั้นอาจมีลักษณะการขยายตัวทางเศรษฐกิจและการค้าระหว่างประเทศที่ไม่ได้ทำให้สวัสดิการโดยรวมของสังคมหรือของประชาชนดีขึ้นมากขึ้นได้ ซึ่งในทางหลักวิชาเศรษฐศาสตร์เรียกว่า เป็น Immiserizing Growth เป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อการขยายตัวทางการค้า ทำให้อัตราการค้าแย่ลง และ อัตราการค้าที่แย่ลงนี้แย่ลงมากกว่าผลบวกจากการค้าที่นำมาสู่ความมั่งคั่ง ทำให้สวัสดิการโดยรวมของสังคมลดลง ประเทศต้องซื้อสินค้านำเข้าในราคาสูง ขณะที่ต้องลดราคาสินค้าส่งออกลงอย่างมากเพื่อให้ขายได้ ระบบเศรษฐกิจไทยที่ต้องพึ่งพาการค้าระหว่างประเทศอย่างมาก

ดังนั้นอัตราการค้าที่ตกต่ำจึงมีผลให้สวัสดิการของประเทศลดตามไปด้วย การขยายตัวของการค้าภายใต้การเปิดเสรีทางการค้าของไทยในช่วงสี่ทศวรรษที่ผ่านมา ผลประโยชน์จากการค้าไม่กระจายตัวมายังคนส่วนใหญ่ 80% ของประเทศ ผลประโยชน์จากการค้าระหว่างประเทศยังคงกระจุกตัวอยู่กับคนรวยที่มีรายได้สูงสุด 20% จึงทำให้คนกลุ่มนี้ถือครองรายได้เกินกว่า 60% ของประเทศ ความเหลื่อมล้ำทางด้านรายได้และความมั่งคั่งของไทยจึงยังคงอยู่ในระดับสูงมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน เศรษฐศาสตร์เสรีนิยมเชื่อว่า การค้าเสรีและความชำนาญเฉพาะด้านของการผลิต (Specialization) แต่ละประเทศจะสามารถเพิ่มสวัสดิการของประเทศตนได้ในระยะยาว การเคลื่อนย้ายปัจจัยการผลิตอย่างเสรีจะเป็นผลให้เกิดความเท่าเทียมด้านผลตอบแทนของปัจจัยการผลิต

โดยเปรียบเทียบระหว่างประเทศพัฒนาแล้วกับประเทศด้อยพัฒนา ประเทศติดกับดักรายได้ระดับปานกลางมายาวนาน เพราะมีอำนาจเชิงสถาบันที่ไม่เท่าเทียม ทำให้ คนส่วนใหญ่ถูกกันออกจากผลประโยชน์ของการเติบโตทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ ในช่วงทศวรรษ 2520 2530 และ 2540 เรายังคงใช้ นโยบายค่าแรงถูกดึงดูดการลงทุนมาอย่างต่อเนื่อง จึงไม่มีการลงทุนเพื่อยกระดับเทคโนโลยีเท่าที่ควร แรงงานราคาถูกจึงไม่ส่งผลกระตุ้นต่อการลงทุน

อย่างไรก็ตาม ภาวะดังกล่าวได้เปลี่ยนแปลงไปในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมาอันเป็นจากโครงสร้างประชากรและการขาดแคลนแรงงาน แต่เรายังอาศัยอุปทานแรงงานราคาถูกจากประเทศเพื่อนบ้านช่วยบรรเทาได้  

ในช่วงท้ายว่า ในปี พ.ศ. 2566 เมื่อได้รัฐบาลใหม่หลังการเลือกตั้งแล้ว คาดว่า ไทยคงจะสามารถเดินหน้าจัดทำข้อตกลงการค้าเสรีในกรอบความร่วมมือทางเศรษฐกิจต่างๆได้อย่างรอบคอบ อย่างมีกลยุทธและรัดกุมยิ่งขึ้น การเข้าเป็นส่วนหนึ่งของระบบโลกาภิวัตน์ที่เปลี่ยนไป เป็นโลกาภิวัตน์ที่มีการแข่งขันเชิงอำนาจทางการเมืองและเศรษฐกิจมากขึ้นของจีนและสหรัฐอเมริกา รัฐบาลใหม่ควรวางตำแหน่งทางยุทธศาสตร์ของไทย ที่เน้นการพัฒนาอย่างยั่งยืนและเท่าเทียมมากขึ้น