ทำความรู้จัก "พระเกี้ยว" ศิราภรณ์ชั้นสูง สู่สัญลักษณ์สถาบันการศึกษา

“พระเกี้ยว” หรือ จุลมงกุฎ เป็นศิราภรณ์ประดับพระเกศา หรือพระเศียรของพระราชโอรสและพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์ และเป็นพิจิตรเลขาประจำรัชกาลในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 

ทั้งนี้ พระปรมาภิไธยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คือ “จุฬาลงกรณ์” ซึ่งแปลว่า เครื่องประดับศีรษะ หรือ จุลมงกุฎ ซึ่งมีความหมายเชื่อมโยงกับพระปรมาภิไธยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นั่นคือ "มงกุฎ" 

อีกทั้ง พระปรมาภิไธยในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังมีหมายความว่า “พระจอมเกล้าน้อย” อีกด้วย 

เมื่อพระนามาภิไธยเดิมและพระปรมาภิไธยเดิมของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีความหมายว่า “พระเกี้ยว” หรือ “จุลมงกุฎ” จึงได้ใช้ “พระเกี้ยว” หรือ จุลมงกุฎวางบนเบาะ เป็นพิจิตรเลขาประจำรัชกาลของพระองค์

สำหรับ การใช้ “พระเกี้ยว” เป็นเครื่องหมายประจำสถาบันการศึกษานั้น มีมาตั้งแต่สมัย "โรงเรียนฝึกหัดข้าราชการพลเรือน" โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญพระเกี้ยวเป็นเครื่องหมายหน้าหมวกของนักเรียน 

ต่อมาเมื่อโรงเรียนฝึกหัดข้าราชการพลเรือน เปลี่ยนชื่อเป็น "โรงเรียนมหาดเล็ก" จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญ “พระเกี้ยว” เป็นเครื่องหมายหน้าหมวกของนักเรียนมหาดเล็ก 

ต่อมาเมื่อ โรงเรียนมหาดเล็ก กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตอัญเชิญพระเกี้ยวเป็น เครื่องหมายของโรงเรียน ก็ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตตามที่กราบบังคมทูลขอพระราชทาน 

กระทั่ง โรงเรียนมหาดเล็ก ได้วิวัฒน์ขึ้นเป็น โรงเรียนข้าราชการพลเรือนฯ และ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้บริหารก็ได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตเปลี่ยนข้อความใต้ “พระเกี้ยว” ตามชื่อ ซึ่งได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ใช้ ตราพระเกี้ยว เป็นเครื่องหมายประจำมหาวิทยาลัย ตราบจนถึงปัจจุบัน 

สำหรับ “พระเกี้ยว” องค์ที่ประดิษฐานอยู่ที่หอประวัติจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตึกจักรพงษ์ เป็น “พระเกี้ยว” ซึ่งมหาวิทยาลัยได้รับพระบรมราชานุญาตจาก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช เพื่อสร้างจำลองจาก “พระเกี้ยว” จริง ที่ประดิษฐานอยู่ในพระคลังมหาสมบัติในพระบรมมหาราชวัง 

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สร้าง “พระเกี้ยว” จำลอง เมื่อ พ.ศ.2529 และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ได้ทรงเจิมและทรงพระสุหร่ายที่องค์พระเกี้ยว แล้วพระราชทานแก่มหาวิทยาลัยต่อหน้าประชาคมจุฬาฯ ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรประจำปีการศึกษา 2531 เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม 2532

สำหรับ สถานศึกษาที่ใช้ “พระเกี้ยว” เป็นสัญลักษณ์ มีหลายระดับการศึกษา ทั้งในระดับสถาบันอุดมศึกษา และในระดับโรงเรียนมัธยม

สถาบันอุดมศึกษา ที่ใช้ “พระเกี้ยว” หรือ “จุลมงกุฎ” เป็นสัญลักษณ์ มีดังนี้

• จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
• มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ ใช้สัญลักษณ์จุลมงกุฎ เหนือตัวอักษร “จภ” หมายถึง พระนามของสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี
• มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ ใช้สัญลักษณ์จุลมงกุฎ เหนือตัวอักษร “กว” หมายถึง พระนามของสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา ที่ใช้ “พระเกี้ยว” หรือ “จุลมงกุฎ” เป็นสัญลักษณ์ มีดังนี้

• โรงเรียนหอวัง และโรงเรียนในเครือ (ยกเว้น โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ หอวัง นนทบุรี ที่ใช้ตราพระปรมาภิไธยย่อ สก)
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา และโรงเรียนในเครือ (โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาภาค) และ (โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา สุวินทวงศ์ ซึ่งถูกจัดตั้งขึ้นเพื่อเป็นสาขาของโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา)
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ และโรงเรียนในเครือ (ยกเว้น โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ เตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการ ที่ใช้ตราพระปรมาภิไธยย่อ สก)
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า และโรงเรียนในเครือ (ยกเว้น โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ เตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า ที่ใช้ตราพระปรมาภิไธยย่อ สก)
• โรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) และโรงเรียนในเครือ (ยกเว้น โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ บดินทรเดชา ที่ใช้ตราพระปรมาภิไธยย่อ สก)
• โรงเรียนเบญจมราชาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และโรงเรียนในเครือ (ยกเว้น โรงเรียนนวมินทราชินูทิศ เบญจมราชาลัย ที่ใช้ตราพระปรมาภิไธยย่อ สก)
• โรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ (เป็นโรงเรียนในเครือเบญจมราชาลัย เมื่อก่อนชื่อ โรงเรียนเบญจมราชาลัย 2 แต่ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ใช้พระเกี้ยว เป็นเครื่องหมายประจำโรงเรียนของตนเอง เป็นการเฉพาะ เมื่อปี พ.ศ. 2522 และเปลี่ยนชื่อเป็นโรงเรียนเบญจมราชานุสรณ์ ) และโรงเรียนในเครือ (โรงเรียนเบญจมานุสรณ์ จังหวัดจันทบุรี)
• โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดจันทบุรี
• โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดปัตตานี
• โรงเรียนเบญจมราชรังสฤษฎิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา
• โรงเรียนเบญจมเทพอุทิศจังหวัดเพชรบุรี

• โรงเรียนบรมราชินีนาถราชวิทยาลัย
• โรงเรียนมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
• โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย และโรงเรียนในเครือ
• โรงเรียนทวีธาภิเศก และโรงเรียนในเครือ (โรงเรียนประถมทวีธาภิเศก)
• โรงเรียนทวีธาภิเศก 2 
• โรงเรียนอยุธยาวิทยาลัย (แต่ในปัจจุบันได้อัญเชิญตรานี้เป็นตราเข็มกรรมการนักเรียน)
• โรงเรียนมัธยมวัดเบญจมบพิตร
• โรงเรียนราชวิทยาลัย หรือโรงเรียน ภ.ป.ร. ราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ในปัจจุบัน
• โรงเรียนวัดบวรนิเวศ
• โรงเรียนรัตนโกสินทร์สมโภชบวรนิเวศศาลายา ในพระสังฆราชูปถัมภ์ นครปฐม
• โรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• โรงเรียนสาธิต ฝค.ตอ., วศ.ปทุมวัน, มศว ปทุมวัน (ตราพระเกี้ยวธรรมจักร พ.ศ. 2497-2517)
• โรงเรียนบาลีเตรียมอุดมศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
• โรงเรียนวิทยาศาสตร์จุฬาภรณราชวิทยาลัย

อ้างอิง :
สัญลักษณ์มหาวิทยาลัย "พระเกี้ยว" จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ร้อยเรื่องราวจากรั้วจามจุรี
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี