ลุ้นข่าวดี! "ดอยเชียงดาว" จ่อขึ้นทะเบียนเป็นพื้นที่ชีวมณฑลโลก

13 กันยายน 2564 สำนักเลขาธิการคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) กำหนดจัดการประชุมสภาประสานงานระหว่างชาติว่าด้วยโครงการด้านมนุษย์และชีวมณฑล (International Co-orinating Council on the Man and the Biosphere Programme: MAB-ICC) ครั้งที่ 33 ระหว่างวันที่ 13-17 กันยายน 2564 ณ เมืองอาบูจา สาธารณรัฐไนจีเรีย ซึ่งจะมีการพิจารณารับรองการเสนอพื้นที่สงวนชีวมณฑลแห่งใหม่จำนวน 22 แห่ง ในวันที่ 15 กันยายน นี้ โดยมีพื้นที่ดอยเชียงดาว จ.เชียงใหม่ เป็นหนึ่งในพื้นที่ที่จะมีการพิจารณาบรรจุในบัญชีรายชื่อพื้นที่สงวนชีวมณฑลแห่งใหม่ด้วย

พื้นที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ มีความโดดเด่นด้านภูมิทัศน์ด้วยภูเขาหินปูนโดดเด่น มีดอยหลวงเชียงดาว ซึ่งเป็นยอดเขาสูงเป็นอันดับสามของประเทศไทย เป็นส่วนหนึ่งของลุ่มน้ำปิงตอนบน โดยมีทั้งระบบนิเวศดั้งเดิมที่ได้รับการปกปักษ์รักษามาอย่างยาวนาน และพื้นที่ที่ได้รับการฟื้นฟูให้คืนความสมบูรณ์ของระบบนิเวศป่าไม้ มาเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 40 ปี เป็นแหล่งอาศัยที่ปลอดภัยของสัตว์ป่าสงวน ได้แก่ กวางผาและเลียงผา รวมถึงสัตว์ป่าคุ้มครองอีกหลายชนิด และมีความเป็นไปได้สูงที่จะค้นพบพืชและสัตว์ชนิดพันธุ์ใหม่ของโลกได้ และมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม พื้นที่ดอยเชียงดาวมีความพร้อมที่เอื้อต่อการวิจัยในพื้นที่ เนื่องจากมีสถานีวิจัยในพื้นที่ โดยเฉพาะด้านการอนุรักษ์สัตว์ป่า ซึ่งพื้นที่ดังกล่าวมีประสบการณ์โดดเด่นในการจัดการพื้นที่คุ้มครองเพื่ออนุรักษ์สัตว์ป่า โดยเฉพาะความสำเร็จในการอนุรักษ์กวางผาในถิ่นที่อยู่ นอกจากนี้ ในพื้นที่ยังมีสถานีวิจัยต้นน้ำ และสถานีวิจัยเกษตรพื้นที่สูง

สำหรับโครงการมนุษย์และชีวมณฑลของยูเนสโก  (Man and the Biosphere (MAB) Programme) ก่อตั้งมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2514 (ค.ศ. 1971) มีวัตถุประสงค์เพื่อวางแนวทางการพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม บนพื้นฐานวิทยาศาสตร์โดยมีพื้นที่สาธิตของโครงการดังกล่าวกระจายอยู่ทั่วโลก เรียกว่า "พื้นที่สงวนชีวมณฑล" (Biosphere Reserve) ซึ่งอาจเป็นพื้นที่ของระบบนิเวศภาคพื้นดิน ชายฝั่ง พื้นน้ำ หรือประกอบด้วยระบบนิเวศดังกล่าวรวมกันในการประกาศจัดตั้งพื้นที่สงวนชีวมณฑล 
กรอบบัญญัติการดำเนินงานของเครือข่ายพื้นที่สงวนชีวมณฑลโลก (Statutory Framework of the World Network of Biosphere Reserves) ระบุว่า พื้นที่สงวนชีวมณฑล ถูกประกาศจัดตั้งโดยคณะกรรมการสภาประสานงานระหว่างชาติว่าด้วยโครงการด้านมนุษย์และชีวมณฑล (International Coordinating Council of the Man and the Biosphere Programme: MAB – ICC) จากการเสนอของประเทศใดๆ ที่ได้พิจารณาแล้ว พื้นที่สงวนชีวมณฑลยังคงอยู่ในอำนาจอธิปไตยของรัฐที่พื้นที่สงวนชีวมณฑลตั้งอยู่และอยู่ภายใต้กฎหมายของรัฐเท่านั้น

การแบ่งเขตการจัดการของพื้นที่สงวนชีวมณฑลเป็นเพียงการแบ่งเขตการจัดการเพื่อเป็นข้อแนะนำให้แก่หน่วยงานที่เกี่ยวข้องสำหรับพิจารณากิจกรรมที่จะดำเนินการในพื้นที่ เพื่อประโยชน์ในการแสดงศักยภาพของพื้นที่สงวนชีวมณฑลใน 3 บทบาทหน้าที่ ได้แก่

1.บทบาทด้านการอนุรักษ์ (Conservation) เป็นพื้นที่ที่อนุรักษ์สงวนรักษาทรัพยากรพันธุกรรม ชนิดพันธุ์ของสิ่งมีชีวิต และอนุรักษ์ระบบนิเวศ สภาพภูมิทัศน์ ตลอดจนความหลากหลายทางวัฒนธรรมในพื้นที่

2.บทบาทด้านการพัฒนา (Development) เป็นพื้นที่ที่ส่งเสริมการพัฒนาอย่างยั่งยืนทางเศรษฐกิจ สังคม ประเพณีและวัฒนธรรม

3.บทบาทด้านการสนับสนุนการวิจัยและการศึกษา (Logistic) เป็นพื้นที่ที่สามารถให้การสนับสนุนการสาธิต การฝึกอบรม และให้ความรู้เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม การศึกษาวิจัยและตรวจสอบปัญหาที่เกี่ยวกับการอนุรักษ์และการพัฒนาอย่างยั่งยืนในทุกระดับ ทั้งระดับท้องถิ่น ระดับชาติ และระดับนานาชาติซึ่งนับตั้งแต่การริเริ่มโครงการโดยยูเนสโก โครงการได้ผ่านการพัฒนาแนวคิดและทิศทางของโครงการตามความท้าทายที่เป็นกระแสโลกและส่งผลต่อการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับธรรมชาติ

ปัจจุบันมีพื้นที่สงวนชีวมณฑลทั่วโลกจำนวน 701 แห่งใน 124 ประเทศ โดยพื้นที่สงวนชีวมณฑลในประเทศไทย มี 4 แห่ง ดังนี้  

1. พื้นที่สงวนชีวมณฑลสะแกราช จังหวัดนครราชสีมา ขึ้นทะเบียนเมื่อ พ.ศ. 2519  
2. พื้นที่สงวนชีวมณฑลแม่สา – คอกม้า จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นทะเบียนเมื่อ พ.ศ. 2520
3. พื้นที่สงวนชีวมณฑลป่าสักห้วยทาก จังหวัดลำปาง ขึ้นทะเบียนเมื่อ พ.ศ. 2520
4. พื้นที่สงวนชีวมณฑลระนอง จังหวัดระนอง ขึ้นทะเบียนเมื่อ พ.ศ. 2540