"ล่าความจริง" ลงพื้นที่จังหวัดสมุทรสาคร เพื่อค้นหาวิธีการทำยาดองแบบดั้งเดิมจากผู้ที่คลุกคลีอยู่ในวงการน้ำเมามานานหลายสิบปี และยังเป็นผู้ผลิตสุรากลั่นชุมชนที่ได้รับอนุญาตจากกรมสรรพสามิต
วัตถุดิบสำคัญในการทำยาดองแบบดั้งเดิมที่หมอพื้นบ้านของไทยสืบทอดต่อกันมาตามตำรา นับตั้งแต่สมัย "พระเจ้าปราสาททอง" ช่วง พ.ศ.2178 มีอยู่แค่ 2 อย่าง คือ สุราขาว หรือ สุรากลั่น และพืชสมุนไพรไทย ซึ่งมีมากกว่า 40 ชนิดมาหมักร่วมกัน และทิ้งไว้ประมาณ 10 15 วัน เพื่อให้ตัวยาจากพืชสมุนไพรซึมออกมาในน้ำสุรา
ขณะที่การตั้งชื่อยาดองแต่ละสูตรที่หลายคนเขาใจว่า จะต้องแยกประเภทสมุนไพร จริงๆแล้ว เป็นเพียงแค่การนำน้ำตาล หรือน้ำผึ้ง มาใส่ในปริมาณที่แตกต่างกัน ขณะที่ส่วนผสมสำคัญอย่าง "น้ำสุรา" ก็จะต้องกลั่นออกมาให้ได้คุณภาพตามที่หน่วยงานภาครัฐกำหนดไว้อย่างเคร่งครัด
แม้จะการทำสุรายาดอง จะมีสูตรผสมเฉพาะที่ชัดเจนแล้ว แต่ก็ยังมีบางคนที่คิดแปลกๆ นำสัตว์ชนิดต่างๆมาปรุงยาตามความเชื่อ แต่สุดท้ายพอมีคนเสียชีวิตขึ้นมา จึงทำให้วงการยาดองได้รับผลกระทบจากการกวาดล้างของภาครัฐอย่างมาก
"ล่าความจริง" ยังได้ลงพื้นที่พูดคุยกับเจ้าของร้านยาดองสูตรดั้งเดิม หลังจากได้รับความเดือดร้อนจากมาตรการกวาดล้างซุ้มยาดองแบบเหมารวม
แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นกำลังจะมีทางออกแล้ว โดยกรมสรรพสามิต ได้ออกมาชี้แจงว่า หากผู้ที่ต้องการทำยาดองนั้น สามารถทำได้ แต่จะต้องทำการขอขึ้นทะเบียนเป็นตำรับยาสมุนไพรแผนโบราณจากกรมการแพทย์แผนโบราณ กระทรวงสาธารณสุขเสียก่อน
แม้สุรายาดอง จะมีคำว่า "ยา" รวมอยู่ในชื่อ แต่ในความเป็นจริงแล้ว ก็คือ เหล้าชนิดหนึ่ง แม้จะมีผลเสียต่อร่างกาย แต่ในมุมมองของคนรากหญ้า "ยาดอง" กลายเป็น "ยาชูกำลังใจ" ของพวกเขา ที่สามารถไขว่คว้ามาเป็นความสุขทางใจด้วยเงินเพียงไม่กี่สิบบาทเท่านั้น แน่นอนว่า หลายคนอาจจะตั้งคำถามไปถึงรัฐบาลว่า หากเปลี่ยนจากการกวาดล้างภูมิปัญญาพื้นบ้านไทย มาเป็นการพัฒนาให้ถูกรูปแบบ จะช่วยให้เศรษฐกิจดีขึ้นกว่าเดิมหรือไม่
สามารถร้องทุกข์และติดตามปัญหาต่างๆ ที่เป็นภัยสังคมได้ที่ ช่วง #ล่าความจริง กับ อนุรักษ์ เพ็ญสวัสดิ์ ทุกวันเสาร์ เวลา 11.30 น. (ในข่าวเก็บตกภาคเที่ยง) ทางช่อง NationTV 22