7 ขั้นตอน สุดยอดภูมิปัญญา ขยายพันธุ์มะนาวด้วย "ใบ" แม่พันธุ์ 1 ต้น ขยายได้นับพันกิ่ง!

แต่..ทำให้ได้ปริมาณไม่มากนักต่อแม่พันธุ์ 1 ต้น ทำให้เกษตรกรหัวก้าวหน้าอย่าง "สุรชัย สมันตรัฐ" หรือ "ครูติ่ง" แห่ง ศูนย์การเรียนรู้การพัฒนาที่ดินบ้านโต๊ะเหลง ต.ควนโดน อ.ควนโดน จ.สตูล หันมาใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นคิดค้นการขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบ
ซึ่งประสบผลสำเร็จอย่างงดงาม สามารถขยายพันธุ์มะนาว จากต้นแม่พันธุ์เพียง 1 ต้น ได้กิ่งพันธุ์นับพันกิ่ง ขายเพียงต้นละ 20 เท่านั้น

การขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบของ สุรชัย ไม่ใช่เรื่องใหม่ หากแต่เขาประสบผลสำเร็จในการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดมาตั้งแต่ปี 2532 แล้ว แต่ไม่เน้นเรื่องขยายเพื่อการค้า เน้นจิตอาสา เพราะต้องการให้ชาวบ้านปลูกกินเองมากกว่า
และนำความรู้ไปเผยแพร่ให้ผู้อื่น ทั้งที่เป็นวิทยากร "ศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ธ.ก.ส." บ้านเกาะเนียง ต.ควนโพธิ์ ถ่ายทอดความรู้ให้ผู้ที่สนใจโดยทั่วไป ล่าสุดจนถึงปัจจุบันเป็นวิทยากรประจำ "ศูนย์การเรียนรู้การพัฒนาที่ดินบ้านโต๊ะเหลง ต.ควนโดนนั่นเอง
ที่จริง สุรชัย เริ่มต้นการประกอบอาชีพด้วยการเป็นข้าราชการครู ทั้งที่ใจชอบอาชีพด้านการเกษตร และในระหว่างที่ทำหน้าที่เป็นแม่พิมพ์ของชาติ พอมีเวลาว่างจะคลุกคลีอยู่กับการเพาะปลูกขยายพันธุ์พืช

และต่อมา สุรชัย ได้ลาออกจากอาชีพครู ผันตัวมาเป็นเกษตรกรเต็มขั้น จนประสบความสำเร็จในการทาบกิ่งสะตอบนตอเหลียงในปี 2529 โดยได้ไปเรียนรู้กับ อาจารย์ดีพร้อม ไชยวงศ์เกียรติ คอลัมนิสต์ด้านการเกษตรชื่อดัง และเป็นอาจารย์ประจำมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผู้ล่วงลับไปแล้ว เป็นผู้ให้คำปรึกษา
"ช่วงที่ผมเป็นที่ปรึกษาคณะกรรมการบริหารมัสยิดประจำหมู่บ้านที่ควนโดน ผมทำเรื่องขยายพันธุ์สะตอ พอไปหา อาจารย์ดีพร้อม ท่านก็ให้มะนาวไม่มีหนาม 2 ต้น มาปลูกที่บ้าน ทางคณะกรรมการมัสยิดไปเห็นต้นมะนาว บางคนต้องการในปริมาณมาก ผมเองก็อยากได้เงิน แต่ต้นแม่พันธุ์มีอยู่แค่ 2 ต้น"

สุรชัย บอกว่า หากตอนกิ่ง ทาบกิ่ง ติดตา หรือเสียบยอด อย่างดีแม่พันธุ์ 1 ต้น อาจได้เพียง 20-30 กิ่ง กว่าจะได้หลักร้อยกิ่งคงต้องใช้เวลา นึกได้ว่าเคยอ่านหนังสือเคล็ดลับในการขยายกิ่งมะนาวด้วยใบ เลยมาลองผิดลองถูกอยู่ 3 เดือน ปรากฏว่าได้ผล สามารถขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบได้จริง
และพบว่าอัตราการรอดของการขยายพันธุ์กิ่งมะนาว ที่ขยายด้วยใบมีถึง 98% ตั้งแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบันจึงได้นำความรู้มาสอนคนอื่น และยังขยายกิ่งด้วย และขายเพียงต้นละ 20 บาท เพราะได้ปริมาณที่มาก
สำหรับหลักการที่จะขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ ควรจะขยายจากแม่พันธุ์ที่มีอายุ 4 ปี เพราะเป็นช่วงที่ต้นมะนาวสมบูรณ์แบบ แต่ก่อนที่จะขยายนั้น ควรบำรุงให้ต้นมะนาวมีความสมบูรณ์ด้วยการใส่ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 หรือ 16-16-16
เพื่อให้ต้นมะนาวได้สะสมอาหารอย่างเต็มที่อย่างน้อย 3 เดือน จากนั้นนำใบมากำดูหากกรอบ แสดงว่าได้สะสมสารอาหารอย่างเต็มที่แล้ว ส่วนใบที่นิ่มอ่อน แสดงว่าอาหารยังไม่เพียงพอ

7 ขั้นตอน สุดยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น
1.นำกาบมะพร้าวลักษณะแบบไหนก็ได้ นำมาแช่น้ำไว้จนชุ่ม
2.นำกาบมะพร้าวที่แช่น้ำจนชุ่มมาหั่นให้ได้ความยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร แล้วเอาค้อนทุบจนกาบมะพร้าวแตกนุ่มขึ้น เพื่อง่ายต่อการห่อให้กลม
3.เมื่อได้กาบมะพร้าวที่นุ่มแล้ว นำมาห่อม้วนเป็นทรงกลม รัดหนังยางหัวท้าย แล้วนำตะปูทิ่มลงไปบริเวณด้านบนของกาบมะพร้าวให้เป็นรู เพื่อลดการเสียดสีเวลานำใบเสียบลงไป
4.ตัดกิ่งมะนาวหรือมะกรูดจากต้นพันธุ์ที่สมบูรณ์ โดยเลือกใบที่มีตายอดแล้ว ตัดบริเวณก้านลงมาจนติดกับอีกใบ เน้นใบครึ่งแก่ครึ่งอ่อน ประมาณว่าจะอยู่ต่ำลงมาจากยอดประมาณ 3-5 ใบ จากนั้นตัดใบให้เหลือ ใบ เพื่อลดการคายน้ำ ตัดหนามออก
5.นำคัตเตอร์มากรีดก้านใบ 2 ด้าน เพื่อให้มีแผล เป็นการเพิ่มพื้นที่ในการออกราก ถ้าไม่กรีดรากจะน้อย จากนั้นนำไปจุ่มน้ำยาเร่งรากไม่ต้องนาน นำขึ้นมาผึ่งรมให้แห้ง
6.เมื่อแห้งแล้วนำมาเสียบลงในรูกาบมะพร้าวที่เตรียมไว้จนมิดก้าน จากนั้นนำก้อนกาบมะพร้าวที่เสียบใบลงไปแล้ว 4 ก้อนมามัดรวมกันเพื่อให้ตั้งได้ นำไปจุ่มน้ำให้ชุ่มแล้วใส่ไว้ในถุงร้อน มัดหนังยางในลักษณะให้ถุงร้อนพองโป่งออก ให้ใบไม่กระทบถุง
7.เมื่อได้ถุงที่มีก้อนกาบมะพร้าวเสียบใบมะนาวอยู่ด้านในเรียบร้อยแล้ว ให้เอาไปตั้งไว้ใต้ต้นไม้ที่มีร่มเงา ให้โดนแสงบ้างเล็กน้อย ประมาณ 1 เดือน

มะนาวจะเริ่มออกราก หรือเริ่มติดตายอด ส่วนถ้าเป็นมะกรูดจะใช้เวลานานประมาณ 3-4 เดือน จึงจะเริ่มออกรากและติดตายอด ซึ่งถ้าจะให้สมบูรณ์ควรรอทั้งรากและตาออกมาทั้งคู่ จึงเริ่มนำไปลงถุงชำต่อไป ต้นแม่พันธุ์ ต้น สามารถขยายได้นับพันกิ่งต่อไป