ทีดีอาร์ไอ เสนอคุมงบซื้อโฆษณาของรัฐ

นักวิจัยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทยหรือทีดีอาไอ นางเดือนเด่น นิคมบริรักษ์ บอกว่าผลวิจัยการครอบงำสื่อสาธารณะของรัฐพบว่า รัฐบาลมีการแทรงแซงสื่อหลายช่องทาง ตั้งแต่การเป็นเจ้าของสื่อ เช่น ช่อง 3 ช่อง 5 ช่อง 7 และช่อง 9 จากเดิมรัฐเป็นเจ้าของสื่อเพียง 3 ช่อง แต่ปัจจุบันเพิ่มเป็น 6 ช่อง และสถานีวิทยุอีก 314 คลื่น

อีกช่องทางคือรัฐเป็นผู้ให้สัมปทาน ทั้งโทรทัศน์ วิทยุ โดยสรุปอดีตการครอบงำสื่อโทรทัศน์และวิทยุทำได้ค่อนข้างมาก เพราะเป็นเจ้าของสื่อและเป็นผู้ให้สัมปทาน แต่ในอนาคตจะครอบงำยากขึ้น เพราะรัฐจะสิ้นสุดระบบสัมปทาน มีการประมูลดิจิตอลทีวี การเปิดเสรีธุรกิจโทรทัศน์เคเบิ้ลและดาวเทียม และการสื่อสารผ่านอินเตอร์เน็ต

ส่วนสื่อที่รัฐครอบงำได้น้อยที่สุดคือสื่อสิ่งพิมพ์ เพราะเป็นธุรกิจที่เสรี และรัฐไม่มีธุรกิจเป็นของตัวเอง หากต้องการครอบงำจึงต้องใช้วิธีการซื้อโฆษณานอกจากนี้ยังพบว่ารัฐใช้งบประมาณในการซื้อสื่อ สื่อโทรทัศน์ร้อยละ 50 โรงภาพยนต์ร้อยละ 18 หนังสือพิมพ์ร้อยละ 16 วิทยุร้อยละ 11 รวมแล้วปี 2556 ใช้ไปเกือบ 8 พันล้านบาท

หน่วยงานที่ซื้อโฆษณามากสุดคือรัฐวิสาหกิจ เช่น ธนาคารออมสิน อสมท. ปตท. รองลงมาคือหน่วยงานของรัฐ คือ สำนักนายกรัฐมนตรี และสุดท้ายหน่วยงานอิสระ เช่น สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมสุขภาพ หรือ สสส.

นางเดือนเด่น บอกว่าเพื่อเป็นการลดการครอบงำจากภาครัฐนักวิจัยเสนอว่า จะต้องออกกฎหมายควบคุมการใช้จ่ายงบประชาสัมพันธ์ โดยมีองค์ประกอบของกฎหมาย เช่น เนื้อหาห้ามมีชื่อ รูป เสียงของนักการเมืองหรือผู้ซื้อสื่อ ต้องระบุชัดเจนว่าใช้งบประมาณของรัฐ

นอกจากนี้ มีการปรับปรุงกลไกกำกับดูแลตนเองของสื่อ มีสมาชิกสภาวิชาชีพภาคบังคับ มีสภาวิชาชีพสื่อต้องมีตัวแทนภาคประชาชนและองค์กรอิสระ และมีกฎหมายรองรับความรับผิดชอบของอาชีพสื่อ และมีการกำหนดบทลงโทษสื่อ