รู้จัก โรคภาวะหัวใจล้มเหลว หนึ่งภัยร้ายที่คร่าชีวิตผู้คนในสังคมไทยวันนี้

จากกรณีรายงานข่าวเศร้า สิ้นแล้ว พระครูบามหาป่าญาณวิไชย ภิกขุ สุขุมาละชาติปัญญา ศาสนะโชติกะ อรัญญวาสี หรือ ครูบาน้อยญาณวิไชย วัดถ้ำเชตวันตำบลสันทะอำเภอนาน้อยจังหวัดน่าน ได้ละสังขารอย่างสงบด้วยภาวะหัวใจล้มเหลว เมื่อเวลา 00.48 น. วันนี้ (31 ส.ค. 2566) กำนดจัดพิธีถวายเพลิงสรีระสังขาร ตามเจตนารมณ์ในพินัยกรรมของครูบาน้อยภายในวันนี้เวลา 20.09 น. ที่วัดถ้ำเชตวัน

โรคภาวะหัวใจล้มเหลว เป็นอย่างไร รวมการสังเกตอาการ และแนวทางการรักษา สามารถทำอย่างไรได้บ้าง

อ้างอิงชุดข้อมูลทางการแพทย์ ของ รพ.บำรุงราษฎร์ ได้ระบุไว้ว่า 

ภาวะหัวใจล้มเหลว เป็นกลุ่มอาการที่มีสาเหตุจากความผิดปกติของการทำงานของหัวใจ โดยอาจเกิดจากมีความผิดปกติของโครงสร้างหรือการทำหน้าที่ของหัวใจ ส่งผลให้หัวใจไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงร่างกายหรือรับเลือดกลับเข้าสู่หัวใจได้ตามปกติ

ชนิดของภาวะหัวใจล้มเหลว

ภาวะหัวใจล้มเหลวสามารถแบ่งได้หลายชนิด แต่หากใช้การแบ่งตามระยะเวลาที่มีอาการสามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม คือ
ภาวะหัวใจล้มเหลวเฉียบพลัน (acute heart failure) เป็นภาวะหัวใจล้มเหลวที่มีอาการเกิดขึ้นใหม่อย่างรวดเร็วหรือมีภาวะหัวใจล้มเหลวที่มีอาการคงที่แต่กลับแย่ลงในเวลาไม่นาน

ภาวะหัวใจล้มเหลวเรื้อรัง ( chronic heart failure) พบได้ในผู้ป่วยที่เคยได้รับการวินิจฉัยว่ามีภาวะหัวใจล้มเหลวเฉียบพลันมาก่อนหรือไม่ก็ได้ แต่ในขณะที่ทำการวินิจฉัยผู้ป่วยมีอาการของภาวะหัวใจล้มเหลวและ/หรือมีการทำงานที่ผิดปกติไปของหัวใจคงอยู่เป็นเวลานาน

นอกจากนี้ ภาวะหัวใจล้มเหลว ทำให้เกิดอาการหรืออาการแสดงที่เกิดจากการที่เลือดออกจากหัวใจไม่เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย และอาการที่เกิดจากภาวะคั่งของน้ำและเกลือ อาการที่พบได้บ่อย ได้แก่

อาการหายใจเหนื่อย 
เป็นอาการสำคัญของภาวะหัวใจล้มเหลว โดยอาจมีอาการเหนื่อยในขณะที่ออกแรง อาการเหนื่อย/หายใจไม่สะดวกในขณะนอนราบ บางครั้งจะมีอาการไอในขณะนอนราบด้วย หรือในขณะนอนหลับต้องตื่นขึ้นเนื่องจากมีอาการหายใจไม่สะดวกซึ่งเป็นอาการจำเพาะสำหรับภาวะหัวใจล้มเหลว

อ่อนเพลีย
เกิดจากการที่มีเลือดไปเลี้ยงกล้ามเนื้อต่างๆ ของร่างกายลดลง ทำให้ความสามารถในการทนต่อการทำกิจกรรมหรือความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจำวันต่างๆ ของร่างกายลดลง

มีอาการบวมจากภาวะคั่งน้ำและเกลือ
เช่น ที่เท้าและขามีลักษณะบวม กดบุ๋ม มีน้ำคั่งในปอดและอวัยวะภายใน เช่น มีตับ ม้ามโต มีน้ำในช่องท้อง ทำให้มีอาการท้องบวม ท้องโตขึ้น แน่นอึดอัด

ขณะที่การสังเกตอาการหัวใจล้มเหลว จะทราบได้อย่างไรนั้น นพ. ชาติทนง ยอดวุฒิ แพทย์ชำนาญเฉพาะทางสาขาอายุรศาสตร์ อนุสาขา
อายุรศาสตร์โรคหัวใจ รพ.กรุงเทพ ระบุข้อมูลว่า

แนะนำให้สังเกตว่าเมื่อไรที่หายใจแล้วรู้สึกเหนื่อยง่ายเกินปกติ ตอนกลางคืนนอนราบแล้วหายใจไม่ออกจนต้องลุกนั่ง ขาบวม เหล่านี้คือสัญญาณที่บ่งบอกว่าคุณกำลังเข้าสู่ภาวะหัวใจล้มเหลว

ในด้านการรักษาเบื้องต้นเมื่อถึงมือแพทย์ หากผู้ป่วยมีอาการหายใจไม่ออกก็อาจต้องให้ใส่เครื่องช่วยหายใจ และส่วนกรณีมีน้ำในปอด ต้องให้ยาขับปัสสาวะ เมื่อคนไข้พ้นวิกฤติแล้วแพทย์จะหาสาเหตุว่าเกิดจากสาเหตุหรือโรคใด ซึ่งแต่ละโรค แต่ละสาเหตุมีผลต่อความรุนแรงและใช้วิธีการรักษาแตกต่างกัน

การซักถามประวัติผู้ป่วยจึงเป็นกระบวนการสำคัญมาก เพราะสามารถช่วยให้แพทย์วินิจฉัยได้อย่างรวดเร็วว่ามีสาเหตุจากโรคชนิดใด และสามารถหาวิธีแก้ไขได้ทันท่วงที โดยแพทย์จะประเมินร่วมกับการตรวจด้วย ECG การทำ Chest X-ray รวมถึงการทำ Echo Cardiogram เป็นต้น