โรคแอนแทรกซ์ ใกล้ตัวเกษตรกร เกิดจากอะไร การติดต่อ การป้องกัน

สถานการณ์โรคแอนแทรกซ์ (anthrax) เริ่มน่าเป็นห่วง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มเกษตรกร ที่ล่าสุด จ.มุกดาหาร มีผู้ติดเชื้อ 2 ราย ในจำนวนนี้เสียชีวิตไปแล้ว 1 ราย เมื่อวันที่ 30 เมษายน 2568 ที่ผ่านมา

 

 

ส่วนอีก 1 ราย ยังคงรักษาตัว และ รวมทั้งพบผู้เข้าข่ายติดเชื้อแอนแทรกซ์ อีก 3 ราย และผู้สัมผัสและกลุ่มเสี่ยงอีกจำนวน 638 ราย โรคแอนแทรกซ์ จึงเป็นโรคที่ประมาทไม่ได้

 

รู้จักโรคแอนแทรกซ์ คืออะไร เกิดจากอะไร การติดต่อ พาหะ อาการ ความรุนแรง การรักษา และการป้องกัน

 

โรคแอนแทรกซ์ คืออะไร?

 

โรคแอนแทรกซ์ เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียบาซิลัส แอนทราซิส (Bacillus anthracis) เป็นเชื้อแบคทีเรียแกรมบวก รูปร่างเป็นเส้นยาวรี (Gram positive rod) มักพบในดินและอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในสัตว์ที่เลี้ยงในบ้าน หรือสัตว์ป่าได้ โรคนี้พบได้ทั่วโลก

 

คนสามารถรับเชื้อนี้ได้ จากการสัมผัสสัตว์ที่ติดเชื้อ รวมทั้งผลิตภัณฑ์จากสัตว์ต่างๆ เช่น ผม ขน เนื้อ หรือนม เป็นต้น แต่แอนแทรกซ์จะไม่สามารถติดต่อจากคนสู่คนได้

 

 

การติดต่อของโรคแอนแทรกซ์เกิดขึ้นได้อย่างไร?

 

เกิดจากสัตว์พาหะหลัก คือ โค กระบือ แพะ แกะ ที่มีเชื้อสู่คน แต่จะไม่ติดจากคนสู่คน

 

เมื่อสปอร์ของแบคทีเรียหลุดเข้ามาในร่างกายเพาะตัวขึ้นเกิดการแบ่งตัว และแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นๆ ของร่างกาย แบคทีเรียจะผลิตสารพิษ (Toxins) และทำให้เกิดอาการที่รุนแรงได้

 

สปอร์สามารถเข้าร่างกาย ทั้งทางการหายใจ บาดแผล ผิวหนัง ดื่มน้ำ หรือกินอาหารที่ปนเปื้อน โดยเฉพาะนม ที่ไม่ผ่านการพาสเจอร์ไรซ์ หรืออาหารสุกๆดิบๆ นอกจากนี้ ผู้ที่ทำงานเกี่ยวข้องกับสัตว์หรือผลิตภัณฑ์จากสัตว์ ก็มีความเสี่ยงสูง ระยะฟักตัว 1 - 7 วัน เวลายาวที่สุดคือ 60 วัน

 

โรคแอนแทรกซ์ มีอาการอย่างไร?

 

อาการจะแบ่งออกเป็น 4 ชนิด

• แอนแทรกซ์ในทางเดินหายใจ เกิดจากการสูดดมเชื้อแบคทีเรียเข้าไป พบในคนที่สัมผัสผลิตภัณฑ์จากสัตว์ที่มีการปนเปื้อน เช่น ในอุตสาหกรรมที่มีการตัดขนสัตว์ หรือแปรรูปขนสัตว์ให้เป็นเสื้อผ้า จะมีอาการเป็นไข้ หนาวสั่น อึดอัดแน่นหน้าอก ไอ ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน สับสน มึนหัว เหงื่อออกมากจนชุ่ม อ่อนเพลียมาก และปวดเมื่อยตามตัว
• แอนแทรกซ์ที่ผิวหนัง มักเกิดจากแผลถลอก มีตุ่มหนอง คัน รอบแผลจะมีอาการบวมมาก ต่อมามักพบแผลลึกที่มีศูนย์กลางเป็นสีดำ ระยะนี้จะไม่คัน ส่วนมากแผลพบที่หน้า คอ แขน หรือมือ เพราะมักเป็นส่วนที่สัมผัสนอกร่มผ้า
• แอนแทรกซ์ในทางเดินอาหาร เกิดจากการกินอาหารสุกๆดิบๆ หรือน้ำนม ที่ไม่ผ่านการฆ่าเชื้ออย่างเหมาะสม โดยเฉพาะในประเทศที่อาจไม่ได้มีการฉีดวัคซีนต้านแอนแทรกซ์ในปศุสัตว์อย่างสม่ำเสมอ หรือไม่ได้มีการตรวจก่อนทำการชำแหละเนื้อมาขายหรือบริโภค ผู้ติดเชื้อมักมีอาการไข้ หนาวสั่น เจ็บคอเวลากลืน เสียงแหบ คอบวม ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอโต คลื่นไส้อาเจียน บางครั้งอาจมีอาเจียนเป็นเลือด หน้าแดง ตาแดง ปวดท้อง ปวดศีรษะ ถ่ายเหลว ถ่ายเป็นเลือด ท้องบวม หรือหมดสติเป็นลมได้
• แอนแทรกซ์จากการฉีดยาเข้าเส้น พบได้น้อย แต่มีรายงานในยุโรป ในผู้ติดยาเสพติดแบบฉีดเข้าเส้น เช่น เฮโรอีน อาจมีไข้ หนาวสั่น ที่ผิวหนังบริเวณที่ฉีดมักพบเป็นกลุ่มฝีหนองขนาดเล็กหรือผิวที่บวมขึ้นมา ต่อมามีแผลตรงกลางสีดำที่ไม่เจ็บ แต่บวมรอบแผล ถ้าฉีดลึกอาจมีฝีหนองขนาดใหญ่ใต้ชั้นผิวหนังได้ แม้อาการจะคล้ายกลุ่มแอนแทรกซ์ที่ผิวหนัง แต่อาจจะทำให้เกิดการกระจายได้อย่างรวดเร็วเมื่อเชื้อเข้ากระแสเลือด

 

 

โรคแอนแทรกซ์ มีวิธีการรักษาอย่างไร?

 

รักษาได้ด้วยยาปฏิชีวนะ ได้แก่ เพนนิซิลิน ด๊อกซีไซคคลิน หรือกลุ่มควิโนโลน นอกจากนี้ยังมียาที่ต้านพิษที่สร้างจากเชื้อและเป็นยาปฏิชีวนะด้วย คือ คลินดาไมซิน ลิเนโซลิด

 

บางรายอาจต้องใช้ยาปฏิชีวนะหลายขนานหากมีอาการรุนแรง เช่น ถ้าติดเชื้อในเยื่อหุ้มสมอง ต้องใช้ยาอย่างน้อย 3 ตัว โมโนโคลนอลแอนติบอดี (Monoclonal antibody) และอิมมูโนโกลบูลิน (Immunoglobulin) ที่จำเพาะกับเชื้อก็มีการนำมาใช้ด้วย

 

ผู้ป่วยบางรายแม้ว่าจะฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้แล้ว แต่พิษจากเชื้ออาจยังมีผลรุนแรงที่ต้องนอนในหอผู้ป่วยวิกฤต หรือต้องใส่ท่อช่วยหายใจ

 

 

การป้องกัน โรคแอนแทรกซ์?

 

• หลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์ติดเชื้อหรือซากสัตว์ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีประวัติการระบาด
• สวมอุปกรณ์ป้องกันเมื่อต้องสัมผัสสัตว์หรือซากสัตว์ เช่น ถุงมือ หน้ากาก เสื้อคลุมกันเปื้อน
• หลังสัมผัสกับเนื้อสัตว์ควรล้างมือ และอุปกรณ์ให้สะอาดเสมอ
• เลือกบริโภคเนื้อสัตว์ที่ได้รับการรับรอง อาหารปลอดภัย
• ไม่รับประทานอาหารจากเนื้อสัตว์ที่ดิบ หรือสุกๆ ดิบๆและดื่มนมที่ผ่านการฆ่าเชื้ออย่างถูกต้อง
• ผู้ที่สัมผัสเชื้อแล้ว แต่ยังไม่มีอาการ แนะนำให้กินยาป้องกันหลังสัมผัส (Post exposure prophylaxis; PEP) โดยต้องกินยาปฏิชีวนะด๊อกซีไซคคลิน หรือกลุ่มควิโนโลน นานถึง 60 วัน

 

ข้อมูลจาก : กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข  , โรงพยาบาล Med Park