ต้นแบบ"เขาดินโมเดล"ผลกระทบ EEC โดย ส.ว.พลเดช  ปิ่นประทีป

ในโปรแกรมการสัมมนาเพื่อทบทวนบทเรียนการทำงาน 3 ปี ของคณะกรรมาธิการการแก้ปัญหาความยากจนและลดความเหลื่อมล้ำ วุฒิสภา เมื่อปลายเดือนกันยายน คณะของเราถือโอกาสแวะไปเยี่ยมชุมชนบ้านเขาดินซึ่งอยู่บนเส้นทางผ่าน อยากรู้ว่าผลกระทบจากปัญหานิคมอุตสาหกรรมบลูเทคซิตี้ได้คลี่คลายตัวไปอย่างไร

"ตำบลเขาดิน" ตั้งอยู่ในเขตอำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นพื้นที่"โครงการนิคมอุตสาหกรรมบลูเทคซิตี้" เป็นส่วนหนึ่งของนโยบายระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก(EEC)  หลายท่านอาจนึกไม่ออกว่าอยู่แถวไหน  ขอแนะนำให้สังเกตุเวลาเดินทางเดินทางไปพัทยาโดยเส้นทางมอเตอร์เวย์ ณ ตรงบริเวณจุดที่พักรถระหว่างทาง ถ้าเหลียวดูทางฝั่งซ้ายมือจะเห็นวัดเขาดินเด่นตระหง่าน เพราะเป็นเขาเตี้ยๆเพียงลูกเดียวที่ทะลุขึ้นมาบนแผ่นดินอันราบเรียบ มีลักษณะทางธรณีวิทยาที่น่าสนใจ จุดนั้นแหละคือที่ตั้งของชุมชนเขาดินที่กำลังพูดถึง

เมื่อปี 2562 ตั้งแต่ครั้งเริ่มมีคณะกรรมาธิการชุดนี้ พวกเราได้รับเรื่องร้องทุกข์ร้องเรียนจากชาวบ้านและเอ็นจีโอกลุ่มหนึ่ง ถึงความเดือดร้อนของประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากนิคมอุตสาหกรรม  มีจำนวน 57 ครอบครัวใน 4 หมู่บ้าน ที่ต้องถูกกดดันให้ออกจากพื้นที่ทำมาหากินและถิ่นที่อยู่อาศัย 

แต่เมื่อได้เชิญฝ่ายต่างๆมาให้ข้อมูลและจัดให้ร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันเพียงแค่ไม่กี่ครั้ง กลับพบว่าปัญหาต่างๆได้รับการแก้ไขไปได้มากแล้ว ด้วยความร่วมมือกันของภาคธุรกิจเอกชนผู้ลงทุน ชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบและหน่วยงานรัฐในพื้นที่ คณะอนุกรรมาธิการฯและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจึงได้ร่วมกันสังเคราะห์รูปแบบการจัดการปัญหาไว้ให้เป็นกรณีศึกษา ตามที่เรียกกันว่า "เขาดินโมเดล"

เขาดินโมเดล เป็นวิสัยทัศน์และรูปแบบการวางแผนพัฒนาที่มีเป้าหมายให้ชาวบ้านชุมชนเขาดินและนิคมอุตสาหกรรมบลูเทคซิตี้ สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสมดุลและยั่งยืน ซึ่งหัวใจคือการมีส่วนร่วมของประชาชนและชุมชนในเชิงคุณภาพในทุกขั้นตอน โดยให้หลักประกันในการป้องกันและจัดการปัญหาผลกระทบอย่างทันเหตุการณ์

ในด้านสิ่งแวดล้อม เขามีข้อตกลงร่วมกันในการกันพื้นที่ริมฝั่งแม่น้ำบางปะกงในระยะ 200 เมตร ห้ามประกอบอุตสาหกรรมใดๆทั้งสิ้น เพื่อรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมละสมดุลระบบนิเวศ  ในส่วนพื้นที่ระยะ 500 เมตรให้เป็นพื้นที่บริหารจัดการร่วมกัน

ทั้งในเรื่องขยะ แหล่งน้ำ และการใช้ประโยชน์พื้นที่สาธารณะ  ในด้านเศรษฐกิจกำหนดให้เป็นการลงทุนในอุตสาหกรรมสะอาดเท่านั้น เน้นการสร้างงานคนในพื้นที่ เพิ่มผลิตภาพแรงงานและศักยภาพของพื้นที่ เสริมสร้างห่วงโซ่การผลิตที่เพิ่มรายได้แก่คนทุกกลุ่ม

ปัจจุบัน ชาวบ้านในชุมชนตำบลเขาดินที่เคยเดือดร้อนต่างได้รับการแก้ไขปัญหาแล้วโดยพื้นฐาน ทุกคนได้รับเงินชดเชยครบถ้วนแล้ว ส่วนใหญ่หันมาเข้าโครงการเช่าซื้อที่ดินที่นิคมได้ลงทุนพัฒนาให้ในราคาถูก เป็นเจ้าของที่ดินขนาด 50 ตารางวา มีบ้านของตนเองอยู่ในหมู่บ้านบลูเทคซิตี้โมเดล บางส่วนพอใจที่จะย้ายออกไปตั้งรกรากที่อื่น ชาวบ้านมีอาชีพและรายได้จากการทำมาค้าขายที่ศูนย์พักรถมอเตอร์เวย์ ที่ตลาดหน้าโรงงาน และการบริการต้อนรับนักท่องเที่ยวในชุมชน

ฟังจากปากของชาวบ้าน นายกและเจ้าหน้าที่ อบต. ผู้แทนนิคมอุตสาหกรรม ส่วนราชการ และสำนักงาน EEC โดยทั่วแล้ว เป็นที่น่ายินดีที่ได้เห็นชุมชนและนิคมอุตสาหกรรมมีสัมพันธภาพและความรู้สึกที่ดีต่อกัน ความขัดแย้งที่เคยเกิดขึ้นได้ถูกจัดการแก้ไขไปเป็นที่เรียบร้อยด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมจากหลายฝ่าย  เท่าที่เห็นด้วยสายตา หมู่บ้านมีความสะอาด เป็นระเบียบ สิ่งแวดล้อมดี และมีความสงบร่มเย็น

เจ้าหน้าที่ อบต.เขาดิน รายงานว่า ที่นี่มีโครงการส่งเสริมอาชีพการเกษตรดั้งเดิม เลี้ยงปลากะพงควบคู่การรักษาสภาพแวดล้อม การเพาะเห็ด ปลูกพืชผักหลากหลาย บริโภคเองและนำไปขายที่ตลาดหน้าโรงงาน มีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนด้านผลิตภัณฑ์สมุนไพร ฯลฯ  
น่าสังเกตว่า ในแต่ละปี อบต.ที่นี่ เขามีงบประมาณในการบริหารงานสูงกว่า อบต.ทั่วไป คือประมาณ 40 ล้านบาท โดยเขาได้จากรัฐบาล 15 ล้านบาท จากการจัดเก็บรายได้ 15 ล้านบาท และที่สำคัญยังได้งบสนับสนุนจากภาคธุรกิจเอกชนในพื้นที่และส่วนอื่นๆอีก 15 ล้านบาท