คม-ชัด-ลึก "ปฏิวัติ...ส้วม" !

นพ.สมพงษ์ ชัยโอภานนท์ รักษาการผู้ทรงคุณวุฒิ กรมอนามัย กล่าวว่า มีพระราชกฤษฎีกาฉบับหนึ่ง ระบุว่า กระทรวงสาธารณสุขต้องเปลี่ยนจากส้วมซึมนั่งยองเป็นโถส้วมนั่งราบ จริงๆ แล้ว กฎหมายฉบับนี้ออกโดยกระทรวงอุตสาหกรรม เน้นเรื่องคุณภาพของสุขภัณฑ์ให้ได้มาตรฐาน โดยเฉพาะสุขภัณฑ์นั่งราบ หรือชาวบ้านเรียกว่า ส้วมนั่งราบ หรือเรียกอีกอย่างก็คือ ชักโครก

ทั้งนี้ ไม่มีผลบังคับว่า ทุกแห่งทุกสถานที่ต้องใช้ส้วมนั่งราบ เพียงแต่กำหนดคุณภาพมาตรฐานของสุขภัณฑ์นี้เท่านั้นกลุ่มเป้าหมายของแผนแม่บทส้วมฉบับนี้ จะรวมทั้งส้วมครัวเรือนและส้วมสาธารณะในสถานบริการสาธารณะและสถานที่สาธารณะ 12 ประเภท ได้แก่ 1.แหล่งท่องเที่ยว 2.ร้านจำหน่ายอาหาร 3.ตลาดสด 4. สถานีขนส่งทางบกและทางอากาศ 5.สถานีบริการน้ำมันเชื้อเพลิง 6.สถานศึกษา 7.โรงพยาบาล 8.สถานที่ราชการ 9.สวนสาธารณะ 10.ศาสนสถาน 11.ส้วมสาธารณะ ริมทาง และ 12.ห้างสรรพสินค้า/ศูนย์การค้า/ดิสเคานต์สโตร์ อย่างน้อยต้องมีส้วมนั่งราบหรือชักโครก 1 ห้อง เท่านั้นเอง

แผนแม่บทดังกล่าวก็เพื่อรองรับผู้สูงอายุ หญิงตั้งครรภ์ คนน้ำหนักเกินหรือคนอ้วน ไม่ให้มีปัญหาเรื่องเข่าเสื่อมหรือหน้ามืด ตลอดจนผู้พิการ
สำหรับเป้าหมายระยะ 3 ปี 2556-2559 ตั้งไว้ 90% ของส้วมสาธารณะ ซึ่งเป็นการรณรงค์ ขอความร่วมมือ ไม่ได้บังคับ และไม่ได้ออกกฎหมายบังคับ

ที่ผ่านมาได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดี ถึงแม้จะไม่เป็นไปตามเป้าหมายก็ตาม แสดงให้เห็นว่า สถานที่สาธารณะโดยรวมให้ความสำคัญ และ ตระหนักถึงความสำคัญกับกลุ่มคนที่จะมีปัญหากับการใช้ส้วมนั่งยอง จะเห็นได้ว่า สถานที่สาธารณะต่างๆ มีส้วมชักโครกเพิ่มมากขึ้น ขณะนี้ 71% สถานที่สาธารณะมีส้วมชักโครกอย่างน้อย 1 ห้อง ต่อ 1 สถานที่ เพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่ผู้ที่มีปัญหา

การใช้ส้วมนั่งยอง จะมีปัญหาคือ นั่งยองนานๆ การไหลเวียนของโลหิตจากท่อนล่างของร่างกายกลับเข้ามาที่หัวใจจะไม่คล่อง เพราะมีการพับข้อเข่า ทำให้การไหลเวียนไม่ดี การลุกนั่งอาจจะมีอาการวิงเวียนหน้ามืดเป็นลมได้ หากถึงขั้นหน้ามืดก็อาจจะมีปัญหาพลัดตกหกล้ม อันตรายก็ตามมาอีก นอกจากนี้การนั่งยองก็อาจจะไปกดทับเส้นประสาท นั่งนานก็จะมีอาการเหน็บ อาการชา

การใช้ส้วมนั่งยอง ประเภทนี้ไม่มีฝาปิดทำให้เกิดการเผยแพร่เชื้อโรคได้ง่ายโดยแมลงวัน แต่ชักโครกจะมีฝาปิด ปิดฝาหลังใช้งาน แมลงวันก็ไม่สามารถมาตอม มาเกาะแล้วไปแพร่เชื้อได้

สำหรับคนที่ข้อเข่าเสื่อมเมื่อใช้ส้วมนั่งยอง จะเกิดการเจ็บปวดทรมานที่ข้ออย่างมาก ส่วนกลุ่มคนน้ำหนักมาก จะลุกนั่งไม่สะดวก หากใช้ส้วมชักโครกจะสะดวกกว่า กรณีหญิงตั้งครรภ์ ก็เช่นเดียวกัน

ในอนาคตอันใกล้ 8-10 ปีข้างหน้า จะมีกลุ่มผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้น จึงต้องมีการเตรียมการ มีนวัตกรรมรองรับกลุ่มผู้สูงอายุอย่างไรก็ตาม ขณะนี้ยังไม่มีแนวคิดที่จะให้ยกเลิกการใช้ส้วมนั่งยองแต่อย่างใด ยังใช้งานได้ตามปกติ

พระมหาชาญชัย พรหมโฐ ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดเทพลีลา กล่าวว่า เมื่อไม่นานมานี้ทางวัดได้รับรางวัลส้วมดีเด่นจากกรุงเทพมหานคร ขณะนี้ทางวัดมีห้องส้วมห้องน้ำหลายห้อง ซึ่งรุ่นใหม่ๆ จะเป็นชักโครกหมด ส่วนของเเก่ายังเป็นส้วมนั่งยอง หรือคอห่านอยู่สาเหตุที่มีการปรับปรุงห้องน้ำห้องส้วมและมีการเปลี่ยนเป็นชักโครก ก็เนื่องจากผู้คนที่เดินทางมาที่วัดมีทุกเพศ ทุกวัย ทุกระดับ จึงจัดทำห้องน้ำห้องส้วมเพื่อรองรับ เพราะแต่ละคนมีพื้นฐานจากบ้านมาไม่เหมือนกัน ผู้ที่คุ้นเคยอย่างไหน ก็จะได้ใช้แบบนั้นทั้งนี้ ทางวัดจะมีจิตอาสาคอยดูแลทำความสะอาดห้องน้ำ ห้องส้วม อีกทั้งมีการขอความร่วมมือด้วย เช่น กดชักโครก ราดน้ำ ทำความสะอาดหลังใช้ บางครั้งเจ้าหน้าที่่หรือกลุ่มจิตอาสาก็เข้าไปบอก เตือนผู้ที่เข้ามาใช้ห้องน้ำแล้วไม่ทำความสะอาดหลังใช้สำหรับงบประมาณที่ใช้สร้างห้องน้ำห้องส้วมก็มากไม่น้อยทีเดียว แต่ก็ได้จากผู้ใจบุญ มีการนำกฐินมา ปัจจัยที่มอบให้แก่ทางวัด วัดก็นำมาจัดสร้างทันที ซึ่งก็มีประโยชน์ต่อคนหมู่มาก

ชมย้อนหลัง! คมชัดลึก 25/4/59 "ปฏิวัติ...ส้วม" !
ผู้ร่วมรายการนพ.สมพงษ์ ชัยโอภานนท์รักษาการผู้ทรงคุณวุฒิกรมอนามัย
สัมภาษณ์ทางโทรศัพท์พระมหาชาญชัย พฺรหฺมโฐผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดเทพลีลา