เปิดตำนาน เหรียญสัญลักษณ์รูปหัวใจเหรียญแรกของไทย

นายศราวุฒิ วรพัทธ์ทวีโชติ หรือ คุณเจมส์ เจ้าของกิจการร้าน Siam Coin & Antiques ร้านกษาปณ์เมืองสยาม หรือ ร้าน Siamcoin และเลขานุการสมาคมเหรียญที่ระลึกไทย ให้ข้อมูลว่า เหรียญสัญลักษณ์รูปหัวใจเหรียญแรกของไทย ต้นกำเนิดของรูปหัวใจคือ ใบไอวี่ ซึ่งเป็นไม้เลื้อยที่มีใบเป็นรูปหัวใจ เป็นสัญลักษณ์ทางศาสนา หมายถึงความรักทั้งทางจิตวิญญาณและทางกายภาพ และสื่อความหมายถึงโชคดีสุขภาพและความรัก ที่พบในภาพเขียนราวศตวรรษที่ ๑๒ และที่เห็นได้บ่อยๆ คือ จากบนไพ่
ส่วนทางพุทธศาสนาเราใช้ใบโพธิ์สื่อถึงการตรัสรู้ซึ่งเกิดภายใต้ต้นโพธิ์อันเป็นที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้บรรลุธรรม

สำหรับเหรียญที่ระลึกที่ปรากฏสัญลักษณ์รูปหัวใจคือเหรียญที่ระลึกงานพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไชยันตมงคล กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔) ที่ประสูติ แต่เจ้าจอมมารดาห่วง เป็นผู้ก่อตั้งธนาคารแห่งแรกของไทยที่ชื่อว่า บุคคลัภย์ หรือธนาคารไทยพาณิชย์ในปัจจุบัน
ท่านได้รับการยกย่องว่าเป็น พระบิดาแห่งวงการธนาคารไทย และในอดีตท่านยังเคยทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติอีกด้วย

เหรียญที่ระลึกรุ่นนี้ ด้านหน้าเป็นรูปทรงกลมมีห่วงเชื่อมติดด้านบนเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด ๒๐ มิลลิเมตร เป็นเหรียญเงินกะไหล่ทอง ด้านหน้าเป็นสัญลักษณ์รูป หัวใจ ภายใต้มงกุฎมีอักษร ก.ม.มหิศรราชหฤทัย ด้านหลังมีเฉพาะอักษรระบุว่า งานพระศพ ร.ศ.๑๒๖ และเลขทับศก ๔๐ ตรงกับปี ๒๔๕๐ ในรัชสมัยรัชกาลที่ ๕ อายุเหรียญถึงปัจจุบันราว ๑๐๙ ปี พระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อวันจันทร์เดือน ๖ ขึ้น ๔ ค่ำ ปีมะแมนพศก จุลศักราช ๑๒๖๙ ตรงกับวันที่ ๑๕ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๐ ทรงเป็นต้นราชสกุล ไชยันต์
ในขณะที่ท่านทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดี กระทรวงพระคลังในสมัยรัชกาลที่ ๕ ธนบัตรที่มีลายเซ็นของท่าน นับเป็นธนบัตรที่หายากมาก อย่างธนบัตรรัฐบาลสยามหน้าเดียวชนิดราคา ๑๐ บาท ที่ออกใช้เมื่อปี ร.ศ.๑๒๑ ปัจจุบันมีราคาสูงถึงใบละราวๆ ครึ่งล้านบาทขึ้นไป

ส่วนเหรียญที่มีรูปทรงเป็นรูปหัวใจนั้น นับตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันยังคงมีเพียงเหรียญเดียวคือ เหรียญที่ระลึกงานพระศพสมเด็จพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชายศิริวงษ์วัฒนเดช และหม่อมแม้น บุนนาค (พระมารดาของท่าน) ท่านเป็นพระโอรสในสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภานุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช กับหม่อมแม้น บุนนาค
พระองค์เจ้าชายศิริวงษ์วัฒนเดช สิ้นพระชนม์ขณะไปศึกษาวิชาทหารที่ประเทศเยอรมนี
เหรียญที่ระลึกรุ่นนี้ด้านหน้าเป็นตราสัญลักษณ์ประจำราชสกุลคือ รูปพระอาทิตย์กำลังทอแสงเปล่งรัศมีบนผิวน้ำ มีห่วงเชื่อมติดอยู่ด้านบน ล่างลงมาเป็นรูปหัวใจคู่ มีข้อความจารึกบนหัวใจทั้งสองดวงดังนี้ หัวใจดวงซ้าย : ไว้อาลัยในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงษ์วัฒนเดช และคุณแม้นหัวใจดวงขวา : งานพระศพและศพ ณ วัดเทพศิรินทราวาสรัตนโกสินทร์ ศก ๑๒๗ ด้านหลังเรียบไม่มีข้อความใดๆ
พบเหรียญรุ่นนี้อยู่ ๒ ชนิด คือ เนื้อเงินและเนื้อเงินกะไหล่ทอง ขนาดของเหรียญกว้างประมาณ ๑๙ มิลลิเมตร ในปัจจุบันนักสะสมนิยมเรียกกันว่า เหรียญที่ระลึกหัวใจคู่หม่อมแม้น