ศุกร์(สุข)ละวัด : วัดพระแก้ว กำแพงเพชร

วัดพระแก้ว โบราณสถาน ที่ใหญ่และกว้างขวางที่สุด เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มโบราณสถาน มรดกโลกในอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร วัดนี้มีขนาดกว้างประมาณ 150 เมตร และยาวประมาณ 400 เมตร วัดนี้ตั้งอยู่กึ่งกลางเมืองอยู่ติดกับบริเวณวังเช่นเดียวกับวัดมหาธาตุกรุงสุโขทัย และวัดพระศรีสรรเพชญ กรุงศรีอยุธยาแต่ใกล้ไปข้างทิศตะวันตกของกำแพงเมือง เป็นวัดที่มีเฉพาะเขตพุทธาวาสไม่มีพระภิกษุจำพรรษา วัดพระแก้ว สร้างหันหน้าไปทางทิศตะวันออก และอยู่ห่างจากวัดพระธาตุประมาณ 100 เมตร ภายในบริเวณวัดประกอบด้วย เจดีย์ประธานที่ฐานมีสิงห์ล้อมเจดีย์ทรงกลมที่ฐานมีช้างรอบ วิหาร มณฑป อุโบสถ และเจดีย์รายทั้งหมดล้อมรอบด้วย กำแพงศิลาแลงเป็นแท่ง ๆ โดยรอบ

ชื่อวัดพระแก้ว นี้เรียกกันมาแต่เดิม เพราะในตำนาน พระแก้วมรกต กล่าวว่า ในสมัยอยุธยาวัดนี้เป็นที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต ถ้าพระแก้วมรกตได้มาประดิษฐานอยู่ที่เมืองกำแพงเพชรจริง ก็น่าจะต้องอยู่บนบุษบกที่ย่อมุมอย่างงดงามนี้ โดยสร้างไว้บนพื้นยกสูงกว้างใหญ่มาก ด้านหน้าของบุษบกเป็นแท่นสูงใหญ่ ข้างบนยกพื้นสี่เหลี่ยม เข้าใจว่าเดิมอาจจะเป็นที่ประดิษฐานรอยพระพุทธบาท ติดกับแท่นใหญ่นี้เป็นโบสถ์ มีใบเสมาทำด้วยหินชนวนอยู่ล้อมรอบ เป็นใบเสมาเกลี้ยงๆ มีขนาดใหญ่ ไม่มีลวดลายอะไร ภายในโบสถ์ วัดพระแก้ว มีพระประธานขนาดใหญ่ ที่เดิมหักครึ่งซีก และล้มอยู่ แต่ได้รับการบูรณะเรียบร้อยแล้ว เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย โบสถ์หลังนี้มีการก่อสร้างเป็น 2 สมัย คือ สมัยสุโขทัย และสมัยอยุธยา เป็นไปได้ว่า ในสมัยเดิม โบสถ์หลังนี้คงเป็นวิหาร ต่อมาได้รับการดัดแปลงเป็นโบสถ์ในสมัยอยุธยา

ด้านหลังโบสถ์เป็นเจดีย์ทรงระฆังขนาดใหญ่ ฐานแปดเหลี่ยม ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม ฐานบนเหนือฐานแปดเหลี่ยมมีซุ้มพระพุทธรูปปูนปั้นโดยรอบ พระพุทธรูปเหล่านี้ไม่มีเศียร รอบฐานสี่เหลี่ยมมีซุ้มปูนปั้นรูปสิงห์โดยรอบ มีจำนวน 32 ตัว เฉพาะตัวมุมมีขนาดใหญ่กว่าตัวอื่น ถัดจากวิหารใหญ่นี้ไปเบื้องหลังตามแนวยาว มีกำแพงล้อมรอบ ตรงกลางเป็นเจดีย์กลมทรงระฆัง ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม มีช้างล้อมอยู่โดยรอบ จำนวน 32 เชือก และมีเจดีย์รายอีก 20 องค์ ที่มุมทั้งสี่ ของเจดีย์องค์ใหญ่ มีเจดีย์มุมอีก 4 องค์

ทางด้านตะวันออกของเจดีย์ช้างล้อมนี้ มีสิ่งสำคัญคือ พระบาทคู่ ขนาดใหญ่ของพระพุทธรูปทำด้วยศิลาแลง แต่ไม่ปรากฏมีชิ้นส่วนของพระพุทธรูปเหลืออยู่เลย โบราณวัตถุสำคัญที่พบในบริเวณวัดคือ ขันสัมฤทธิ์ ขนาดใหญ่ ซึ่งพบที่ฐานเจดีย์ มุมด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ ภายในขันมีกระดูกซึ่งเผาแล้วบรรจุไว้ นอกจากนี้ ยังพบอาวุธเป็นรูปสามง่าม ทำด้วยเหล็ก และยังได้พบเศียรพระพุทธรูปสมัยอยุธยาขนาดเล็ก รวมทั้งพระพุทธรูปสมัยอู่ทองอีกด้วย ในกรุนี้มีพระเครื่องประเภทพระกรุจำนวนไม่มากนัก แต่มีพระอยู่พิมพ์หนึ่ง เป็น พระยืนปางเปิดโลก มีขนาดจิ๋ว ลักษณะเรียวแหลมยาวเหมือนเข็ม จึงมีชื่อเรียกว่า พระกำแพงเข็ม ซึ่งเป็นปางที่นิยมมากที่สุด