ส่อมวยล้มซ้ำรอยนาฬิกาหรู!ตู้กรองน้ำครึ่งล้าน

นี่คือคำอธิบายจาก ภูมิพัฒน์ บุญช่วย กรรมการบริษัท เซ็นทริก (ประเทศไทย) จำกัด ผู้บริหารบริษัทผลิตตู้กรองน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ ที่ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) จัดซื้อไปติดตั้งใน 5 จังหวัดชายแดนภาคใต้แล้ว 93 ตู้ ใช้งบประมาณไปมากกว่า 51 ล้านบาท

ตู้กรองน้ำฯ ลอตนี้ถูกสื่อมวลชนขนานนามว่า "ตู้กรองน้ำครึ่งล้าน" เพราะมีราคาต่อตู้สูงถึง 549,000 บาท ทำให้ถูกตั้งคำถามถึงความคุ้มค่าในการใช้จ่ายงบประมาณ เพราะเงินก้อนนี้ หากนำไปสร้างบ้านให้ผู้ยากไร้ตามโครงการของกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ หรือ พม. จะสร้างได้ถึง 27 หลัง แต่ซื้อตู้กรองน้ำฯ ไปติดได้แค่ตู้เดียว

ในมุมมองของบริษัทผู้ผลิต เห็นว่าการเปรียบเทียบการใช้งบประมาณในลักษณะนี้ ไม่เป็นธรรมสำหรับเขา และราคาตู้กรองน้ำตู้ละ 549,000 บาท ก็รวมหมดทั้งค่าขนส่ง ค่าติดตั้ง ค่าอบรมการใช้งาน ค่าดูแลรักษาและซ่อมบำรุงตามระยะเวลาประกัน ซึ่งราคานี้ก็ลดลงจากราคาจริงที่ตั้งไว้ 610,000 บาท และที่สำคัญยังเป็นการไปติดตั้งในพื้นที่ความมั่นคงอย่างชายแดนใต้ ซึ่งเป็น "พื้นที่อันตราย" มีปัญหาความไม่สงบมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน

"ทางบริษัทได้ศึกษาและพัฒนาระบบการทำงานของเครื่องกรองน้ำระบบนี้มามากกว่า 2 ปี และเห็นว่าการพิจารณากำหนดราคาขายไว้ที่ 610,000 บาท โดยได้นำเสนอผลงานกับหลายหน่วยงาน แต่เมื่อนำมาเสนอให้แก่ ศอ.บต. จนนำมาสู่กระบวนการจัดซื้อจัดจ้าง ได้มีการต่อรองราคาเพื่อให้ทางราชการเกิดความประหยัด คุ้มค่าและกระจายไปสู่พี่น้องประชาชนให้มากที่สุด ซึ่ง ศอ.บต.ได้เห็นความสำคัญและขอให้ทางบริษัทลดราคาลงให้มากที่สุดเพื่อผลให้เกิดความประหยัดต่อการใช้งบประมาณ โดยอยู่ที่ราคา 549,000 บาท"

จะว่าไปตั้งแต่มีข่าว "ตู้กรองน้ำครึ่งล้าน" มาประมาณ 2 สัปดาห์ เสียงวิจารณ์ไม่ได้พุ่งเป้าไปที่บริษัทผู้ผลิตมากมายนัก แต่ "จำเลย" ดูจะเป็น ศอ.บต.มากกว่า เพราะใช้การจัดซื้อด้วย "วิธีพิเศษ" โดยไม่มีการประกวดราคา ซ้ำยังแตกสัญญาออกเป็น 2 สัญญา เพื่อให้แต่ละสัญญามีมูลค่าไม่เกิน 50 ล้านบาท ซึ่งเลขาธิการ ศอ.บต. ในฐานะ "หัวหน้าส่วนราชการ" มีอำนาจอนุมัติจัดซื้อด้วย "วิธีพิเศษ" ได้ทันที

แต่หลักเกณฑ์การจัดซื้อด้วย "วิธีพิเศษ" ไม่ได้มีเงื่อนไขแค่เพดานของงบประมาณ ทว่ายังมีเงื่อนไขสำคัญอื่นๆ อีก เช่น ความจำเป็นเร่งด่วน ซึ่งไม่ใช่แค่จำเป็นเร่งด่วนธรรมดา แต่ต้องอยู่ในระดับที่ว่า หากล่าช้าไปจะทำให้ราชการได้รับความเสียหายด้วย ทั้งหมดเขียนไว้ชัดเจนในระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุฯ แต่คำถามคือ โครงการตู้กรองน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ มีความจำเป็นเร่งด่วนตรงไหน เพราะพื้นที่ชายแดนใต้ก็ฝนชุก และไม่ได้ขาดแคลนน้ำดื่ม

ปัจจุบัน ศอ.บต.ได้ตั้งคณะกรรมการสอบสวนข้อเท็จจริงการดำเนินโครงการจัดซื้อและติดตั้งตู้กรองน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ขึ้นมาแล้ว มี อิสระ ละอองสกุล ผู้ช่วยเลขาธิการ ศอ.บต.เป็นประธานกรรมการ โจทย์ข้อยากของการสอบสวนข้อเท็จจริงเรื่องนี้ ไม่ใช่ปัญหาข้อกฎหมายในการจัดซื้อด้วย "วิธีพิเศษ" หรือความคุ้มค่าของการใช้จ่ายงบประมาณ เพราะมีรายงานผลการศึกษาของนักวิชาการในพื้นที่ชายแดนใต้สรุปเอาไว้อย่างชัดเจนว่าโครงการนี้มีความเสี่ยงเรื่องความคุ้มค่า ความโปร่งใส และธรรมาภิบาล

ทว่า งานยากที่สุดของคณะกรรมการสอบสวนฯ ก็คือ หลักฐานที่ชี้ชัดว่าแท้ที่จริงแล้ว โครงการนี้ได้รับอนุมัติในหลักการจาก "พี่ใหญ่บูรพาพยัคฆ์" พล.อ.ประวิตร วงษ์สุวรรณ รองนายกรัฐมนตรีฝ่ายความมั่นคง ซึ่งเห็นชอบในหนังสือขอโยกงบประมาณจากโครงการอื่นไปใช้ในการจัดซื้อตู้กรองน้ำ โดยเน้นย้ำว่ามีความจำเป็นเร่งด่วน ซึ่งส่อนัยว่าเตรียม "จัดซื้อวิธีพิเศษ" ด้วย

แม้ล่าสุดเจ้าตัวจะออกมายืนยันว่า หนังสือที่ตัวเองเซ็นอนุมัติ เป็นการเห็นชอบให้ "โอนงบประมาณ" เท่านั้น ไม่ใช่เห็นชอบในกระบวนการ "จัดซื้อ" แต่คำถามที่ยังคาใจสังคมก็คือ เนื้อหาของเอกสารระบุชัดว่า จะโอนงบเหลือจ่ายไปจัดซื้อ "ตู้กรองน้ำพลังงานแสงอาทิตย์" ในราคาตู้ละ 549,000 บาท ติดตั้งทั้งหมด 93 จุด ใช้งบกว่า 51 ล้านบาท เมื่อเอกสารระบุชัดขนาดนี้ แล้วความหมายของการ "ลงนามอนุมัติ" จะต่างกันตรงไหน ระหว่างให้โอนงบประมาณ กับการจัดซื้อ

ส่วนข้ออ้างของ พล.อ.ประวิตร ที่ว่า ศอ.บต.จัดซื้อในราคาถูกกว่าปกตินั้น จริงๆ แล้วเป็นเพราะ ศอ.บต.จัดซื้อในปริมาณมาก คือเกือบ 100 ตู้หรือไม่ ราคาขายจึงลดลงได้ ตามหลักการสั่งซื้อสินค้าลอตใหญ่ตามปกติ

ขณะที่ผู้บริหาร ศอ.บต.เองก็ตั้งโต๊ะแถลงข่าวใหญ่โต อ้างทั้งความคุ้มค่า และการปฏิบัติตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุฯ ที่ให้จัดซื้อ "วิธีพิเศษ" ได้ แต่มาตราที่นำมาอ้าง กลับกลายเป็นเรื่องการว่าจ้าง "ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะ" ในการดำเนินโครงการ หาใช่การตอบเงื่อนไขเรื่อง "ความจำเป็นเร่งด่วน" ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์สำคัญของการจัดซื้อจัดจ้างด้วย "วิธีพิเศษ" ไม่

ที่สำคัญ ความเคลื่อนไหวทั้งหมดของรองนายกรัฐมนตรีฝ่ายความมั่นคง และผู้บริหาร ศอ.บต. ล้วนเกิดขึ้นในช่วงที่กระบวนการสอบสวนข้อเท็จจริงยังดำเนินอยู่ โดยคณะกรรมการที่มี "ผู้ช่วยเลขาธิการ ศอ.บต." เป็นประธาน

เมื่อทุกอย่างมาบรรจบกันเช่นนี้ โอกาสที่กระบวนการตรวจสอบโครงการ "ตู้กรองน้ำ" จะจบลงเหมือน "แหวนเพชรแทงตา นาฬิกาสุดหรู" ก็คงมีสูงอย่างยิ่ง เพราะแม้แต่โครงการพัฒนาอื่นๆ ของ ศอ.บต.ที่เคยถูกตรวจสอบมาแล้วไม่น้อยกว่า 4 โครงการยักษ์ ถึงจะพบความไร้ประสิทธิภาพและความไม่โปร่งใส แต่สุดท้าย...ก็ไม่มีอะไรในกอไผ่

ตู้กรองน้ำครึ่งล้านก็เช่นกัน!